1․Համացանցից տեղեկություններ գտնել «Սասնա ծռեր» էպոսի մասին։ Քանի՞ ճյուղ ունի։
2․Համառոտ պատմիր՝ ինչի մասին է այս հատվածը, ապա ձայնագրիր և դիր բլոգումդ այն հատվածի հետ, որը հավանել ես (կարող են ընթերցել նաև ընտանիքիդ անդամները)։
1.«Սասնա ծռեր», հայ ազգային էպոս՝ դյուցազնավեպ:«Սասնա ծռերը» բաղկացած է վիպական 4 մասից կամ ճյուղից, որոնցից յուրաքանչյուրը կոչվում է հերոսների մեկ սերնդի անունով՝ «Սանասար և Բաղդասար», «Մեծ Մհեր», «Սասունցի Դավիթ» և «Փոքր Մհեր»:

Հայոց ազգային էպոսը

«Էպոսը հայ ցեղի ապրած կյանքի և հոգեկան կարողությունների հոյակապ գանձարանն է ու իր մեծության անհերքելի վկայությունն է աշխարհի առջև»
Հովհաննես Թումանյան


Ազգային էպոսը նկարագրում է տվյալ ազգի կամ էթնոսի ծագումը, զարգացումը և պատմությունը: Այն նաև օգնում է փոխանցել ազգի ինքնորոշման կամ ինքնաճանաչման դրվագները և բազմաթիվ ազգային խորհրդանիշների առաջացման պատմությունը:
Հայկական մշակույթում «Սասնա ծռեր» ազգային էպոսն առանձնահատուկ տեղ է գրավում: Այն ծնունդ է առել Հայկական լեռնաշխարհի ամենագողտրիկ անկյուններից մեկում՝ Սասունում: Սասունը պատմական Մեծ Հայքի Աղձնիք նահանգի տասներորդ գավառն է, որը տարածվում է Հայկական Տավրոս լեռների վրա: Սասունը լեռնային երկրամաս է, որի տարածքում են գտնվում հայտնի Ծովասար և Մարաթուկ լեռնագագաթները: Սասունցիներն աչքի են ընկել միայն իրենց տեսակին հատուկ համառությամբ, հայրենիք ու հող պաշտելով և մի փոքր էլ «ծուռ» լինելով:

Հայոց ազգային էպոսը փոխանցվել է բանասացների և վիպասացների միջոցով՝ տարբեր պատումների ձևով: Ինչպես, օրինակ՝ տարոնցի երեսփոխան Կրպոյից Գարեգին Սրվանձտյանը գրի է առել և այնուհետև 1874 թ-ին հրատարակել «Սասունցի Դավիթ կամ Մհերի դուռ» վերնագրով էպոսի պատումներից մեկը: Այնուհետև մոկացի Նախո Քեռի-ից 1889թ-ին Մանուկ Աբեղյանը գրի է առնում մեկ այլ տարբերակ և հրատարակում «Դավիթ և Մհեր» վերնագրով:

1939 թ-ին՝ վիպերգի ստեղծման 1000-ամյակի առթիվ, 60 պատումների հիման վրա կազմվել է միասնական, համահավաք բնագիր (հեղինակներ՝ Մանուկ Աբեղյան, Գևորգ Աբով, Արամ Ղանալանյան), որն ամբողջական և հստակ պատկերացում է տալիս էպոսի մասին:

Էպոսի բովանդակությունը

Էպոսում գործում են վիպական հերոսների չորս հիմնական սերունդ, որոնք միմյանց հետ կապված են ազգակցական կապերով: «Սասնա ծռերը» բաղկացած է վիպական 4 մասից կամ ճյուղից, որոնցից յուրաքանչյուրը կոչվում է հերոսների մեկ սերնդի անունով՝ «Սանասար և Բաղդասար», «Մեծ Մհեր», «Սասունցի Դավիթ» և «Փոքր Մհեր»:

Էպոսի առաջին հերոսները Սանասարն ու Բաղդասարն էին, նրանք հայոց Գագիկ թագավորի աղջկա՝ Ծովինարի զավակներն էին: Ծովինարը հայրենի հողը լքելուց առաջ մեկ լիքը բուռ և մեկ կիսատ բուռ ջուր էր խմել Կաթնաղբյուրից: Լիքը բռից ծնվում է խոշորակազմ և ուժեղ Սանասարը, իսկ կիսատ բռից՝ փոքրակազմ Բաղդասարը: Այնուհետև մեծանալով և հզորանալով եղբայրները կռվում են խալիֆայի զորքի դեմ, հաղթում նրան և փախչելով Բաղդատի խալիֆի իշխանությունից՝ գալիս են հայրենի Սասունում բերդ կառուցում, հզորացնում և շենացնում այն:

Սանասարին հաջորդում է իր որդիներից ամենաքաջը՝ Մհերը: Մեծ Մհերին նաև ասում էին Առյուծաձև Մհեր, քանի որ գոտեմարտել էր հսկա առյուծի հետ, որը փակել էր հացի ճանապարհը, և մեջտեղից երկու կես արել: Վիպասացները նկարագրում էին, որ ինչպես նժույգին հեծած Սանասարը «մեկ սար էր սարի վրա», այնպես էլ նրա որդի Մհերը «խոջա ամրոց էր նստած ձիու վրա»: Մհերը նաև մենամարտում հաղթում է Մըսրա Մելիքին և Սասունն ազատում հարկերից:

Տարիներ հետո, երբ Մելիքը մեռնում է, նրա կինը՝ Իսմիլ Խաթունը Մհերին խնդրում է, որ գա և տիրություն անի իր երկրին: Սակայն Իսմիլ Խաթունը խորամանկությամբ և արբեցնելով կարողանում է 7 տարի Մհերին պահել Մըսըրում և մի արու զավակ ունենալ նրանից, որին իր ամուսնու անունով անվանում է Մելիք: Հասկանալով իր սխալը՝ Մհերը նորից վերադառնում է Սասուն և նորից շենացնում այն: Որոշ ժամանակ անց ծնվում է Դավիթը, որին տուն բերելուն պես, Մհերն ու կինը մահանում են:

Սասնա ծռերի առաքինությունները կատարելության են հասցված Դավթի կերպարում, որին ժողովուրդը դարձրել է իր էպոսի առանցքային կերպարը: Էպոսում հենց Դավիթի կերպարի միջոցով են արտահայտվել հայ ժողովրդի վեհ գաղափարները, խոր հույզերն ու բոլոր նվիրական իղձերը: Հենց Դավիթն էր, ով կռվելով կրտսեր Մըսրա Մելիքի հսկայական զորքի դեմ, սրի մեկ հարվածով սպանում է նրան և Սասունն ազատում է հարկերից և արաբների իշխանությունից: Դավիթն ունենում է մեկ որդի՝ Փոքր Մհերը, որին մահից առաջ անիծում է, քանի որ մենամարտի էր բռնվել իր հետ՝ չիմանալով որ իր հայրն է:

Դավիթը Մհերին անիծում է, որ անմահ լինի և անժառանգ: Փոխարինելով հորը՝ Փոքր Մհերը քաջաբար պատերազմում է Դավիթի թշնամիների հետ և լուծում հոր վրեժը: Եվ իհարկե, կատարվում է հոր տված անեծքը և «Սասնա ծռեր»-ի վերջին հերոսն, այդպես էլ անժառանգ ծերանալով, փակվում է Ագռավաքարում և պատգամում.

Քանի աշխարք չար է,

Հողն էլ ղալբցեր (ծուլացել) է,

Մեջ աշխարքին ես չեմ մնա:

Որ աշխարք ավերվի, մեկ էլ շինվի,

Եբոր ցորեն էղավ քանց մասուր մի,

Ու գարին էղավ քանց ընկուզ մի,

Էն ժամանակ հրամանք կա, 

որ էլնենք էդտեղեն:

Եվ այսպես էլ Փոքր Մհերը, անժառանգ մնալով, ավարտում է հայկական հերոսավեպը:

Էպոսում գլխավոր հերոսների կողքին տեսնում ենք ժողովրդի իմաստությունը մարմնավորող Քեռի Թորոսին, Ձենով Օհանին, արտատեր պառավին, արաբ ծերունուն և այլ տարեց մարդկանց, որոնք իրենց խրատներով օգնում են Սասնա քաջերին:

Փոքր Մհերը «Սասնա Ծռեր» էպոսի հերոսական սերնդի վերջին ներկայացուցիչն է։ Էպոսի չորրորդ ճյուղը նվիրված է նրա հալածական և հերոսական կյանքի պատմությանը։

Փոքր Մհերը Սասունցի Դավթի ու Խանդութ Խաթունի որդին է։ Ամուսնությունից հետո Դավիթը մեկնում է Գյուրջիստան և 7 տարի մնում այնտեղ։ Խանդութը որդի է ունենում ու կոչում Մհեր։ Չափահաս դառնալով՝ նա որոշում է գնալ և գտնել հորը։ Ճանապարհին հայր ու որդի հանդիպում են և, իրար չճանաչելով, մենամարտում։ Դավիթը Մհերի բազկապանից ճանաչում է որդուն, չի ներում, որ նա հանդգնել է մենամարտել իր հետ և անիծում է. «Անմա՜հ ըլնես, անժառա՜նգ»։

Դավթի մահից հետո հորը փոխարինած Փոքր Մհերը պատերազմում է թշնամիների դեմ և հաղթում, սպանում է Չմշկիկ Սուլթանին՝ լուծելով հոր վրեժը։ Ապա ամուսնանում է գեղեցկուհի Գոհարի հետ։ Բայց կատարվում է հոր անեծքը. Մհերը մնում է անժառանգ։ Մեռնում է Գոհարը։ Հողն այլևս չի դիմանում Մհերի ոտքերի տակ։ Սասնա վերջին քաջազունը փակվում է Ագռավաքար ժայռի մեջ՝ պատգամելով.

Քանի աշխարք չար է,
Հողն էլ ղալբցեր (ծուլացել) է,
Մեջ աշխարքին ես չեմ մնա։
Որ աշխարք ավերվի, մեկ էլ շինվի,
Եբոր ցորեն էղավ քանց մասուր մի,
Ու գարին էղավ քանց ընկուզ մի,
Էն ժամանակ հրամանք կա,
որ էլնենք էդտեղեն։

Ma chabre
Voici ma chambre, elle est isolée dans un appartement au rez-de-chaussée, située entre la salle de bain et la chambre de mes parents. Elle est assez grande, elle mesure 15m². Les 4 murs de la chambre sont recouverts par un papier peint bleu ciel avec des bordures blanche, sur le papier peint il y a des fleurs grise souris dessinées dessus.Le sol est couvert d’une grande moquette bleue marine, sans motif. A droite se situe une fenêtre sur laquelle sont accrochés des rideaux blancs de chaque côté de la fenêtre, à l’opposé se trouve une armoire où sont rangés tous mes vêtements et ce qui va avec.
Ահա իմ սենյակը, այն մեկուսացված է բնակարանի առաջին հարկում, որը գտնվում է բաղնիքի և իմ ծնողների սենյակի միջև: Այն բավականին մեծ է, այն չ 15 մ² է: Սենյակի 4 պատերը պատված են երկնագույն կապույտ պաստառով սպիտակ եզրերով, պաստառների վրա վերևում նկարված են մոխրագույն ծաղիկներ, հատակը ծածկված է մեծ ծովային կապույտ գորգով, առանց նախշերի: Աջ կողմում մի պատուհան է, որի վրա կախված են պատուհանի յուրաքանչյուր կողմում սպիտակ վարագույրներ, հակառակ ՝ զգեստապահարան է, որտեղ պահվում են իմ բոլոր հագուստները և նրանց հետ եղածը:

1.Ծաղկից առաջանում են բույսի պտուղները և սերմերը։

2.Ի՞նչ դեր ունեն այդ օրգանները բույսի կյանքում։
2.Պտուղների ամենակարևոր գործառույթը սերմերի պահպանումն ու տարածումն է։Պտուղները լինում են հյութալի և չոր։Հյութալի պտուղները լինում են միասերմ՝ կորիզապտուղներ,և բազմասերմ՝հատապտուղներ։
3.Ինչո՞ւ են վարսանդը եւ առէջները համարվում բույսի գլխավոր մասեր։
3.Վարսանդը բույսի իգական սեռական օրգանն է,առէջը՝ արական սեռական օրգանը։Այն ծաղիկները,որոնք ունեն և վարսանդ,և առէջներ,կոչվում են երկսեռ ծաղիկներ։Օրինակ բալը,կակաչը,վարդը։Որոշ բույսեր ունեն միասեռ ծաղիկներ(վարունգ,բարդի,չիչխան)։Դրանք ունեն կա՜մ վարսանդ,կա՛մ առէջներ։

4.Ի՞նչ պայմաններ են անհրաժեշտ սերմերի ծլման համար։
4.Սերմ՝ սաղմնային բույս է՝ իր մեջ կուտակված պաշարային սննդանյութերով։ Այն բույսերի բազմացման և տարածման օրգան է։

Սերմը արտաքինից պատված է ամուր ծածկույթով՝ սերմնամաշկով, որի ներսում գտնվում են սաղմը և պաշարային սննդանյութերը։ Սերմնամաշկը սերմը պաշտպանում է չորանալուց և մեխանիկական վնասվածքներից։ Սերմնամաշկի վրա երեվում է սերմնասպին, այն հետքը, որով սերմն ամրանում է սերմնաոտիկին։ Սերմնասպիի կողքին գտնվում է սերմնամուտքը, որով սերմի մեջ են թափանցում ջուրը և օդը։ Սերմի հիմնական մասերն են սաղմը և պաշարանյութերը։ Սաղմում լավ երևում է շաքիլը, որում կուտակված են պաշարային սննդանյութեր։ Դրանցով է սնվում սաղմը սերմի ծլման սկզբնական փուլում։ Տարբերում են երկշաքիլավոր և միաշաքիլավոր սերմեր։ Երկու շաքիլ ունենարևածաղկի, խնձորենու, վարունգի, սեխի և մի շարք այլ բույսերի սերմեր, որի համար էլ կոչվում են երկշաքիլավոր բույսեր։ Կան նաև միաշաքիլավոր բույսեր, որոնց սերմն ունի մեկ շաքիլ։ Միաշաքիլավոր սերմերի էնդոսպերմը կարող է գտնվել սաղմի մոտ կամ շրջապատել սաղմը։ Սերմերի բաղադրության մեջ մտնում են օրգանական (օսլա, ճարպեր, սպիտակուցներ) և անօրգանական (ջուր և հանքային աղեր) նյութեր։

5.Ինչպե՞ս են պտուղները եւ սերմերն օգտագործվում մարդու կողմից:
Բույսերի տարածումն իրականանում է պտուղների և սերմերի միջոցով։

6.Բույսերի ի՞նչ օրգաններ են ներկայացված հետեւյալ նկարում: Ի՞նչ գիտեք դրանց մասին:
6.Նկարում կան պտուղներ,սերմ,կորիզապտուղ,հատապտուղներ։

Մեջբերում կատարենք Փիթչերից.

“Պակաս կարևոր է, թե ինչ եք դուք տեսնում, քան թե ինչպես եք դուք դա տեսնում: Մի անհատ կարող է տեսնել փողոցում իրենց ոչ-վայել կերպով պահող մի խումբ մարդկանց, մյուսը կարող է տեսնել հերոսական ժողովրդական ցույց, երրորդը`տպավորվել տեսարանի գունագեղությունից: Տարբեր ականատեսներ մոտենում են իրականությանը տարբեր սպասումներով և տարբեր հետաքրություններով: Երիտասարդ ամերիկացի ականատեսները եկել էին այն սպասումներով, որ իրենց աչքի առաջ պետք է ծնվի մի նոր տիպի
հասարակություն, մինչդեռ բրիտանական ականատեսների համար ոչ այնքան կարևոր էր ինքը` Հեղափխությունը, որքան դրա նշանակությունը Առաջին աշխարհամարտի ընթացքի համար”:
Այսպիսով, որպես պատմության ականատեսներ, նրանք ոչ միայն
նկարագրում են իրենց տեսածը, այլև որոշակի ձևով մեկնաբանում են այն:
1.Պատմական իրադարձություններին կամ զարգացումներին կարելի է նայել
բազմազան դիտակետներից: Դա անելու համար համար անհրաժեշտ է իմանալ այն, ինչ մարդիկ տեսել են, լսել են կամ զգացել են: Մեզ նաև պետք է իմանալ որքանով է արժանահավատ պատմական յուրաքանչյուր աղբյուրը: Դրա համար անհրաժեշտ է ոչ միայն համեմատել և համադրել յուրաքանչյուր աղբյուրի վկայությունները այլ աղբյուրների հետ, այլև վերլուծել աղբյուրի համատեքստին վերաբերվող տեղեկատվությունը. ովքեր են աղբյուրների հեղինակները, որտեղ են նրանք եղել իրադարձության ժամանակ, ինչ են արել իրադարձության ժամանակ, ինչպես են ստացել տեղեկատվությունը, և այլն: Այս ամենից բացի աղբյուրների գնահատման գործընթացը պետք է հաշվի առնի նաև այն պայմանները, որոնք որոշակի սահմանափակումներ են դրել նրա վրա, թե ինչ է տեսել, լսել կամ զգացել աղբյուրի հեղինակը, ընդ որում այդ սահմանափակումները կարող են ունենալ ֆիզիկական, տեխնիկական բնույթ, կամ էլ արվել հենց իր` հեղինակի կողմից:
2. Մենք կարող ենք պատմական իրադարձությունները և զարգացումները
դիտարկել բազմազան տեսանկյուններից: Դա անելու համար անհրաժեշտ է
հասկանալ այն մոտիվները, որոնք կանգնած են այդ տարբեր տեսանկյունների
ետևում, լինեն դրանք աղբյուրների հեղինակների, թե աղբյուրներում հիշատակվող
անձանց տեսակետները: Ընդհանուր առմամբ այս գործընթացը պարունակում է երեք բաղկացուցիչ մաս: Նախևառաջ, այն ընդգրկում է արտահայտվող տեսակետի ետևում ընկած տրամաբանությունը հասկանալու փորձերը: Ի՞նչու են նրանք այդպես մտածել: Ի՞նչ հիմքեր ունեին նրանց տեսակետները: Ի՞նչու էին նրանք հավատում որոշ տվյալների և չէին հավատում ուրիշ տվյալների: Ի՞նչու էին նրանք կարևոր համարում որոշակի տեղեկատվություն, և դուրս թողնում մնացածը: Ի՞նչպիսի հնարավորություններ են նրանք ունեցել: Ի՞նչն է նրանց ստիպել գործողության բոլոր հնարավոր տարբերակներից ընտրել որոշակի տարբերակ: Երկրորդ, այն ընդգրկում է տեքստի լեզվի դեկոնստրուկցիա (օրինակ, պետք է տարբերակել ստուգման ենթարկվող փաստերը, փորձագիտական կարծիքը, չհիմնավորված կարծիքները և ասեկոսեները, ուշադրություն դարձնել նրա վրա, թե ինչն է բաց թողնված, նկատել զգացմունքային լեզվի, կեղծ համեմատությունների, կարծրատիպերի օգտագործումը): Դեկոնստրուկցիայի այս գործընթացը հավասարապես վերաբերում է ինչպես փաստաթղթերին, այնպես էլ այլ տիպի աղբյուրներին, ինչպիսիք են բանավոր վկայությունները, լուսանկարները, կինոնկարները, ցուցապաստառները և ծաղրանկարները:
3. Պատմական իրադարձությունները կարող ենք նաև դիտարկել պատմական
շարադրանքի և մեկնաբանությունների բազմազանության ներքո (ընդգրկելով
շարադրանքի տարբերակները, որոնք ստեղծվել են տարբեր
ժամանակաշրջաններում, տարբեր նպատակների և տարբեր լսարանների համար): Դա պատմագրական վերլուծությունն է, որը հետազոտում է աղբյուրների ընդգրկման շրջանակների միջև նմանություններն ու տարբերությունները, պատմողական կառուցվածքը, մեկնաբանությունը և շեշտադրումները, համաձայնության և անհամաձայնության հիմնական կետերը:

Напишите сочинение на тему: “Чтобы поверить в добро, надо начать делать его”.
Доброта начинается с детства.
Доброта – Божий свет, согревающий нашу планету тёплыми лучами. Она несёт человеку радость, счастье и моральное удовлетворение. Человек рождён для добрых дел, и чем больше он их в жизни совершает, тем чище и благородней становится. У него есть свой ангел – хранитель, который его оберегает и ведёт по жизни. Добро – великое чудо, преображающее мир и все, мы создания божьи, пришедшие на эту землю, чтобы помогать другим, а иначе и быть не может.
Самолюбивый, эгоистичный человек, равнодушный к чужому горю никогда никому не окажет помощь и пройдёт мимо. У него отсутствует чувство сострадания.
Хороший поступок должен всегда идти от сердца, а не от скуки или расчета. Если человек не обладает добротой, то он не сможет воплотить ее в деле. Зло порождает лишь зло. Такова закономерность, определяющая порядок вещей.

1.He can play football very well,

2.but he can’t play rugby: he’s not good at rugby.

3.This cake is delicious: you   can  cook very well!

4.Mum, can I go out tonight?

5.No, you can not.

6.I’m sure you can do this exercise alone: it’s very easy!

7.This is too difficult! I can do it.

8Can your uncle speak Chinese?

9.Yes, he can .

10. My uncle is trilingual. He can speak French, English and Chinese.

11.I can not carry this bag: it’s too heavy for me.

12. Sorry, but I can not hear you: there’s too much noise!

I Can…

I can swim.I can not play tennis.I can play the guitar.I can not play the viola.I can help my mother.I can not cook.I can read.I can not read chinese books.

I can run.I can not sing.I can ride a bike.I can not drive a car…

Ես շատ հետաքրքրություններ ունեմ:Այսօր կպատմեմ հ տիեզերքի մասին:

Հնագույն օրերում մարդիկ կարծում էին, որ Երկիրը հարթ է և գտնվում է 3 կետերի վրա, իսկ այսօր մենք գիտենք Մեծ պայթյունի, սև անցքերի և տիեզերքի անսահմանության մասին:  Սակայն մեր գիտելիքները ևս չնչին են թվում` օրեցօր նոր բացահայտումներով ներկայացող գիտական աշխարհի տեղեկությունների համեմատ:

Տիեզերքը լի է դեռևս անհայտ ու չմեկնաբանված երևույթներով, որոնք գիտնականները շարունակում են ուսումնասիրել և բացահայտել ամեն օր: Այս մասին գրում է AdMe.ru-ն` մի շարք աներևակայելի ու ապշեցուցիչ փաստեր ներկայացնելով տիեզերքի մասին:

1.     Նյութի 99 տոկոսը դատարկությունն է կազմում: Եթե այդ դատարկ տարածությունը վերացնենք մեր ատոմներից, ապա մարդկությունը (7 մլրդ) կարող է տեղավորվել շաքարի մեկ խորանարդիկում:

2.     Վեներայի վրա մեկ տարին հավասար է Երկրի վրա 224 օրվան, սակայն մեկ օրը Վեներայում հավասար է Երկրի 243 օրվան, այսինքն` օրը Վեներայում ավելի երկար է, քան տարին:
3.     Արեգակը կազմում է Արեգակնային համակարգի  զանգվածի 99.8 տոկոսը: Արևն այնքան մեծ է, որ նրանում կտեղավորվեր Երկրի պես 1.3 մլն մոլորակ:
4.     Տիեզերքում ավելի շատ աստղեր կան, քան ավազահատիկ Երկրի վրա:
5.     Տիեզերքը բուրում է արքայամորու, ռոմի, բեկոնի, նուշի և վառոդի բույրերով:
6.     Նեյտրոնային աստղերն այնքան խիտ են, որ նյութի մեկ թեյի գդալը, որից նրանք կազմված են, ավելի ծանր է, քան Էվերեստը:
7.     Այն, ինչ տեսնում է մարդու աչքը, կազմում է տիեզերքի 5 տոկոսը միայն, իսկ մնացյալ 95 տոկոսը կազմում է մթությունն ու մութ էներգիան, որի մասին մենք դեռևս քիչ բան գիտենք:

Առաջ.305
Մակբայները տեղադրել նախադասությունների մեջ:
Իր 216_րդ ցատկը կատարելիս ամերիկացի 87_ամյաթոշակառու Սմիթը հայտարարեց,որ պարաշյուտով թռչելը երբեք ուշ չէ:
Անգլիայում արդեն արտադրվում է էլեկտրոնային սարք,որը լեռներում կորած,ձյան մեջ թաղված ու վտանգված մարդկանց գտնելու հնարավորություն է տալիս:
Ձեռքի գնդակը շատ նման է ֆուտբոլին:Առաջ հենց ֆուտբոլի դաշտում էլ ձեռքի գնդակ էին խղում:
Վերջերս հրուշակեղենի մի խոշոր ֆիրմա երեխաների համար ֆուտբոլի արքա Պելեի “արձանն” էր պատրաստել քաղցրվենիքով ու շոկոլադով:”Արձանի” չափերը լիովին համապատասխանում էինհռչակավոր ֆուտբոլիստի չափերին:Բայց երեխաները չէին ըմբռնել նվերի իմաստն ու տեղնուտեղը կերել էին:


Առաջ.306
Մակբայները տեղադրել

Վերջ ի վերջո գտանք այս ջրհորը,ջուրն էլ շատ սառն է ու համով,արի դու էլ խմիր:
Անապատում ջուրը միշտ էլ ոսկով են գնահատում:
Երեք հազար տարի ապրեց այն ծառը,որի տակ փիլիսոփա Պլատոնը հաճախ զրուցում էր իր սաների հետ:
Պատառաքաղը համարյա հենց նոր՝ ընդամենը 4դար առաջ է հայտնագործվել:
Առաջին անգամ Ֆրանսիայի թագավոր Հենրի Երրորդն է օգտագործել,որովհետև ձեռքով ուտելիս ճերմակ օձիքը կեղտոտում էր:
Հարավային Ամերիկայի բնակիչները վաղուց են սկսել կարտոֆիլբմշակել՝14 հազար տարի առաջ:
Շուտով առանց բանվորների գործարաններ են լինելու:Այսօր արդեն Ճապոնիայի Նագոյա քաղաքում կա այդպիսին:Նրա 18 ռոբոտներն աշխատում են գիշեր ու զօր և առանց հանգստյան օրերի:
Քաղաքային աղբի մեջ միշտ են լինում ջարդված ապակի ու հին շշեր:Գերմանացի ինժեներները դրանք օգտագործելու ձևն վաղուց գտել են.արդեն դրանցից ջրատար խողովակներ են պատրաստում:


Առաջ.309
Մակբայներ
Հուշերով տարված ՝լրիվ մոռացել էր հոտն էլ,շներին էլ:
Բոլորվին չէր հիշում,թե որտեղ էր տեսելայդ դեմքը:
Ունեցածը_չունեցածը ամբողջովին կտակեց փոքր թոռանը:
Ամենևին մոտ չթողեց որևէ մեկին:
Աչքերից երևում էր,որ պատմածներիս ամենևին չի հավատում:
Բոլորովին ցավ չէր զգում:
Հումորի զգացումդ լրիվ կորցրել ես:
Ծերությունից լրիվ մանկացել էր:

DIALOGUE :

Greg : Alors voici ta chambre.

Nao : Elle est grande !

Greg : Oui, elle est grande. Mais le lit est petit.

Nao : Un bureau !

Greg : Oui, un bureau et des tiroirs pour tes cahiers.

Nao : Il y a une armoire ?

Greg : Oui, il y a une grande armoire.

Nao : Il y a aussi une table basse.

Greg : Et un fauteuil.

Nao : Super !

Greg : Il y a un réveil sur la table de chevet. Et il y a aussi des étagères à côté de la fenêtre.

Nao : C’est fantastique ! Merci beaucoup.

Greg : Et bien, tant mieux !


Գրեգ. Ահա ձեր սենյակը:

Նաո. Այն մեծ է:

Գրեգ. Այո,այն մեծ է: Բայց մահճակալը փոքր է:

Նաո. Գրասենյակ:

Գրեգ. Այո, սեղան և գզրոց նոթբուքերի համար:

Նաո. Կա՞ զգեստապահարան:

Գրեգ. Այո, կա մեծ զգեստապահարան:

Նաո. Կա նաև սուրճի սեղան:

Գրեգ. Եվ բազկաթոռ:

Նաո. Հիանալի:

Գրեգ. Անկողնային սեղանի վրա կա զարթուցիչ: Եվ պատուհանի կողքին կան նաև դարակներ:

Նաո. Դա ֆանտաստիկ է: Շատ շնորհակալ եմ:

Գրեգ. Դե, շատ ավելի լավ:

1. Թվարկել I-IV դարերի հայոց պատմության կարևորագույն իրադարձությունները: Վերջիններիս ընտրությունը հիմնավորել;
2. Սահմանել «Քրիստոնեություն» հասկացությունը և նրան առնչվող 10 հասկացություն;
3. Վերլուծել անհատի դերը պատմության մեջ որևէ պետական կամ մշակութային գործչի օրինակով;
4. Ուսումնա-հետազոտական աշխատանքների թեմաները` «Կրոնը Հին աշխարհում», «Քրիստոնեության ակունքները և առաքյալները», «Հին Հռոմի ճարտարապետությունը և շինարարական տեխնոլոգիաները», «Վերգիլիոսը և նրա «Էնեական» պոեմը», «Քվինտոս Հորացիոս Փլակոս. հռոմեական գրականության գագաթներից մեկը», «Ճարտասանական արվեստն անտիկ աշխարհում», «Պլինիոս Ավագ. հանրագիտակ գիտնականը», «Պարթև Արշակունիները հայոց գահին», «III դարի հայ – պարսկական պատերազմները», «Տրդատ և Գրիգոր. առասպել և իրականություն»:

1. Հայոց պատմություն կամ հայ ժողովրդի պատմություն, հայ էթնոսի պատմություն, որը ժամանակագրական առումով բաժանվում է մի քանի դարաշրջանների։ Այդ բաժանումն անվանում են պարբերացում։ Ներկայումս Հայոց պատմության պարբերացումը կատարվում է հետևյալ սկզբունքով.
• Հնագույն շրջան — անհիշելի ժամանակներից մինչև Վանի թագավորության անկումը
• Հին շրջան — Երվանդունիների թագավորության կազմավորումից մինչև քրիստոնեության հռչակումը պետական կրոն
• Միջնադար — քրիստոնեությունը պետական կրոն հռչակելուց մինչև հայ ազգային-ազատագրական շարժման վերելքը (վաղ, զարգացած և ուշ միջնադար):

Հայաստան — I — IV դարում

Պետության բաժանումը Հռոմի և Պարսկաստանի միջև
Արտաշեսյանների թագավորության ավարտը համընկավ Հայաստանի մուտքի հետ նոր թվարկություն: Նոր թվարկություն մտավ նաև Արտաշեսյանների ստեղծած Հայկական պետականությունը, որին հաջորդ երկու հազարամյակում դժվարին փորձություններ էին սպասում:
Մ.թ. առաջին 4 -րդ դարերում Հայաստանի պատմությունը ինքնուրունության կորստի և Հայկական թագավորության բաժանումն է երկու հզոր պետությունների, Հռոմի և Պարթևական պետությանը փոխարինած պարսիկների պետության միջև: Դրան նպաստում էր նաև ներքին պառակտումը հենց Հայաստանի ներսում, որտեղ կողմերից մեկը հարում էր ժամանակակից հելլենիստական, իսկ մյուսը ավելի ավանդական իրանիզմին: Այսպիսով, Հայաստանի առջև երկու ուղի կար, կամ կորցնել մշակութային ինքնությունը և լուծվել Հռոմի հետ, կամ էլ բացահայտորեն մտնել Արևելյան աշխարհի կազմի մեջ և կիսել նրա պատմական ճակատագիրը:
Մինչև առաջին հարյուրամյակի սկիզբը Հայաստանի բոլոր թագավորները Հռոմի կողմից թագադրված էին և ենթակա էին Հռոմին: Առաջին հարյուրամյակի երկրորդ կեսին պատկերը փոխվեց: Գահ բարձրացավ Արշակունիների առաջին թագավոր Տրդատը, որը հարում էր Պարթևական թագավորությանը: Իպատասխան դրան, Ներոնը Հայաստան ուղարկեց իր լեգեոնները: Մի քանի տարվա պատերազմները Հռոմին հաղթանակ չբերեցին և նա ստիպված էր ընդունել հայերի հնազանդության սիմվոլիկ արտահայտությունը: Տրդատը համաձայնեց անձամբ ժամանել Հռոմ, որպեսզի Ներոնի ձեռքից ստանա արքայական թագը: Դա հին հայկական դիվանագիտության հաղթանակի վառ օրինակ էր:
Ներոնը մեծ տոնակատարություններ է կազմակերպում հայոց արքայի համար, վերջում էլ թագադրում է նրան, սակայն ոչ մի պարտավորագիր Հայոց արքան իրվրա չի վերցնում: Հակառակը իր հետ բերում է նկարիչների արվեստագետների մի ստվար խումբ և հետ է գանձում հռոմեացիների կողմից ավերված քաղաքների վերականգնման արժեքը:
Պատերազմը Հռոմի և Պարթևական Թագավորության միջև շարունակվեց ամբողջ երկրորդ հարուրամյակի ընթացքում: Հայաստանը հրաժարվում է Տիգրան Մեծի գրաված այլազգի տարածքներից և կենտրոնանում է միայն հայկական շրջանների մեջ:
Այդ ժամանակաշրջանում Հայաստանի մայրաքաղաքը Արտաշատից տեղափոխվեց Նոր Քաղաք, որն էլ հետագայում վերանվանվեց Վաղարշապատ: Այդ քաղաքի ողջ պատմությունն սերտորեն կապված է հայկական եկեղեցու հետ:
301 թ — ին Հայաստանն ընդունեց քրիստոնեությունը և այն համարվեց Հայաստանի պետական կրոնը: Կաթողիկոսի նստավայրը տեղափոխվեց Վաղարշապատ և հաստատվեց Էջմիածին տաճարում: Այդտաճարի անունով էլ հետագայում Վաղարշապատը վերանվանվեց Էջմիածին:

Սկսած առաջին հռոմեա — պարսկական պատերազմից և հետագա հարյուրամյակի ընթացքում Հին Հայաստանը միշտ Հռոմի դաշնակիցն է եղել: Սակայն այդ կապն էլ դարձավ Հայաստանի համար կործանիչ, երբ Հռոմը և Պարսկաստանը խաղաղության դաշինք կնքեցին և որոշեցին, որ պետք չէ պահպանել Հայաստանի անկախությունը: Նրանք բաժանեցին հայկական հողերն իրար մեջ և 428 թվականին հին Հայաստանի պետությունը դադարեց գոյություն ունենալուց:

.Սահմանել «Քրիստոնեություն» հասկացությունը և նրան առնչվող 10 հասկացություն:
Քրիստոնեություն
Քրիստոնեությունը համաշխարհային խոշորագույն կրոններից մեկն է: Այն
ունի մոտ 2,1 մլրդ հավատացյալ աշխարհի գրեթե բոլոր երկրներում:
Քրիստոնեություն (հուներենից՝ Χριστός — «օծյալ») — մոնոթեիստական կրոն, հուդայականության և իսլամի հետ մտնում է աբրահամական կրոնների խմբի մեջ, իսլամի և բուդդայականության հետ մեկտեղ մտնում է երեք համաշխարհային կրոնների թվի մեջ:
Քրիստոնեություն բառն առաջին անգամ օգտագործվել է Իգնատիոս Անտիոքացու կողմից (մահ. 113/117) Մագնեզիայի, Հռոմի և Ֆիլադելֆիայի եկեղեցիներին հղած նամակներում: Քրիստոնեության գլխավոր հատկանիշներն են՝ միաստվածությունը՝ օրինակարգված Աստվածության միության (միակության) մեջ դրսևորվող դեմքերի՝ Երրորդության (Հայր Աստված, Որդի Աստված, Սուրբ Հոգի Աստված) վերաբերյալ վարդապետությամբ:

Հասկացություն Աստծո՝ ոչ միայն որպես բացարձակ Հոգու, բացարձակ Բանականության և Ամենազորության, այլև բացարձակ Բարու ` Սիրո մասին:
Վարդապետություն մարդկային անձի՝ իբր¨ Աստծո պատկերով և նմանությամբ արարված անմահ հոգևոր գոյության, բոլոր մարդկանց՝ Աստծո առջև հավասար լինելու, ազատ կամքի և աստվածային շնորհի միջոցով Աստծուն միանալու, աստվածային կատարելությանը հասնելու և հավիտենական երանությունը վայելելու վերաբերյալ:
Վարդապետություն նյութի նկատմամբ հոգու լիակատար գերիշխանության մասին: Աստված է նյութական աշխարհի Արարիչը, մարդուն վերապահված է տերը լինել նյութ. արարչության:

Քրիստոնեության կարևորագույն հրամանակարգն (դոգմա) է՝ մեղքից, մահից և անեծքից մարդուն ազատելու նպատակով իրապես մարմնացած և մարդացած Աստվածամարդու, Նախահավիտենական Աստծո Որդու՝ Հիսուս Քրիստոսի մասին վարդապետությունը:
Ժամանակի ընթացքում, պատմական հանգամանքների և աստվածաբանական մտքի զարգացման թելադրանքով, քրիստոնեական եկեղեցին ճյուղավորվել, երկփեղկվել է արևելաքրիստոնեական և արևմտաքրիստոնեական ուղղությունների (որոնցից են Ուղղափառությունը, Կաթոլիկությունը), իսկ XVI դ., Ռեֆորմացիայի արդյունքում ձևավորվել է քրիստոնեությանյան երրորդ մեծ ուղղությունը՝ բողոքականությունը:

Քրիստոնեության սրբազան գիրքը Աստվածաշունչն է (իր երկու անխախտելի մասերով՝ Հին կտակարան և Նոր կտակարան), քրիստոնյաների պատկերամամբ՝ Աստծո խոսքը՝ ուղղված իր իսկ արարած աշխարհին: Հայտնությամբ տրված քրիստոնեական դավանանքի հիմնական դրույթները համառոտ և ամփոփ բանաձևվված են Հավատո հանգանակներում:

Ըստ քրիստոնեական ուսմունքի՝ Աստված իր Միածին Որդուն՝ Հիսուս Քրիստոսին, մարդու կերպարանքով ուղարկեց աշխարհ՝ ճշմարտությունը հայտնելու մարդկությանը և նրան ազատագրելու մեղքից: Հիսուս Քրիստոսը դրա համար չարչարվեց, խաչվեց, մեռավ խաչի վրա, հոգով իջավ դժոխք և ազատեց հոգիներին, երրորդ օրը հարություն առավ, 40 օր հարություն առած մարմնով երևաց աշակերտներին, նրանց նախապատրաստեց ապագա առաքելության համար, համբարձվեց երկինք: Քրիստոսի երկրորդ գալուստով բոլոր մեռելները հարություն կառնեն, և արդարների համար երկրի վրա կստեղծվի հավիտենական կյանք:
Քրիստոնեությունն առաջացել է մ. թ. I դարի սկզբին՝ Իսրայելի հրեականության և Հռոմեական կայսրության մեջ տարածված բազմաստվածության հետ մրցակցության պայմաններում. II դարի կեսերին այն դարձել է համաշխարհային կրոն: Քրիստոնեության վերջնական հաղթանակի համար էական դեր են խաղացել միաստվածությունը, ավելի ամբողջական ու հստակ արտահայտված բարոյամարդասիրական բովանդակությունը, անդրշիրիմյան կյանքի հեռանկարը, Աստծու առջև բոլորին (նաև ստրուկին) հավասար հայտարարելը, ծիսակարգերի պարզությունն ու մատչելիությունը և այլն:
«Քրիստոնեություն» եզրույթն առաջին անգամ օգտագործել է Իգնատիոս Անտիոքացին (I–II դարեր)՝ Մագնեզիայի, Հռոմի և Ֆիլադելֆիայի եկեղեցիներին հղած նամակներում:

Քրիստոնեական դավանաբանությունը սահմանվել է IV–V դարերում՝ եկեղեցու հայրերի երկերում՝ Աստվածաշնչի և տիեզերական ժողովների որոշումների հիման վրա: Քրիստոնեության մեջ առանցքային նշանակություն է ունեցել Նիկիայի տիեզերական ժողովը (325 թ.), որն ընդունել է ուղղափառ դավանանքի հիմնական դրույթները՝ Հավատո հանգանակը:
Քրիստոնեական աստվածաբանության համաձայն՝ Հայր Աստվածը, Որդի Աստվածը և Սուրբ Հոգի Աստվածը միասնական՝ մեկ Աստվածության 3 անձեր են՝ Սուրբ Երրորդություն: Նիկիայի տիեզերական ժողովն ամրագրեց Սուրբ Երրորդության Անձերի համագոյությունը, այսինքն՝ նույն բնությանը պատկանելը:
Արարչագործության գլխավոր նպատակը մարդն է, որն արարչության կենտրոնն է և ստեղծվել է Աստծու պատկերով և նմանությամբ: Ադամական մեղքի պատճառով խզվել է մարդու հետ Աստծու ճշմարիտ հարաբերությունը: Մարդը զրկվել է Աստծու հետ լինելու կատարյալ երանությունից և արտաքսվել դրախտից: Պատվիրանազանցությունը հանգեցրել է մարդու երկակի մահվան՝ հոգևոր և մարմնավոր:
Բայց Տիրոջից հեռացած մարդկությանն Աստված չզրկեց իր արարչական խնամքից և փրկեց Որդու՝ Հիսուս Քրիստոսի փրկագործությամբ: Քրիստոսը նոր Ադամն է, որ աշխարհ եկավ և նորոգեց մեղքով ապականված ու մահվան դատապարտված մարդկությանը:

Քրիստոնեական դավանաբանության եզրափակիչ մասը Հիսուս Քրիստոսի երկրորդ գալստյան, մեռելների համընդհանուր հարության, ահեղ դատաստանի և երկնային արքայության մասին է. մեղավորները դատապարտվելու են դժոխքի տանջանքների, իսկ արդարները հարություն են առնելու՝ հավիտենական երանությունը վայելելու համար:
Քրիստոնեական եկեղեցին Հռոմեական կայսրության բաժանումից (395 թ.) հետո տրոհվել է հռոմեական-արևմտյան և հունական-արևելյան մասերի, որոնց միջև Քաղկեդոնի ժողովից (451 թ.) հետո խորացել են հակասություններն ու մրցակցությունը: Հակաքաղկեդոնական ավանդապաշտ եկեղեցիները, հավատարիմ մնալով առաջին 3 տիեզերական ժողովների դավանաբանական սահմանումներին և աստվածաբանությանը, կազմել են Ընդհանրական եկեղեցու Արևելյան ուղղափառ ընտանիքը: 1054 թ-ին Սուրբ Հոգու բխման մասին վարդապետության մեջ Հռոմի կողմից ավելացված «և Որդու» (այսինքն՝ Սուրբ Հոգին բխում է Հորից և Որդուց) հավելվածի պատճառով այդ եկեղեցիները բաժանվել են: Բաժանումից հետո հռոմեական եկեղեցին՝ Վատիկան կենտրոնով, կոչվել է Կաթոլիկական, իսկ հունա-բյուզանդական եկեղեցին՝ Ուղղափառ (երկաբնակ): IX–X դարերից սկսած՝ կազմավորվել են ինքնուրույն երկաբնակ եկեղեցիներ, որոնք միավորվում են Ուղղափառ (Արևելյան երկաբնակ) եկեղեցիներ անվան տակ: Դրանցից են Կոստանդնուպոլսի, Ալեքսանդրիայի, Դամասկոսի, Երուսաղեմի աթոռները, Մոսկվայի (Ռուս ուղղափառ եկեղեցի), Սերբիայի, Բուլղարիայի, Ռումինիայի պատրիարքությունները, Հունաստանի, Վրաստանի, Լեհաստանի, Աֆրիկայի, ԱՄՆ-ի և այլ ուղղափառ եկեղեցիներ:

Արևելյան ուղղափառ եկեղեցի են Հայ առաքելական և քույր` Եգիպտական ղպտի, Ասորական, Հնդիկ մալաբար և Եթովպական կամ Հաբեշական եկեղեցիները:

XVI դարում Կաթոլիկ եկեղեցում սկիզբ է առել հակակաթոլիկական շարժում, որը հայտնի է որպես բողոքական ռեֆորմացիա: Կաթոլիկ եկեղեցուց առանձնացել են լյութերականները, կալվինականները, անգլիկանները, անաբապտիստները և ուրիշներ:
1996 թ-ի տվյալներով՝ աշխարհի 2 մլրդ քրիստոնյաներից 981 մլն-ը կաթոլիկներ են, 600 մլն-ը՝ բողոքական, 182 մլն-ը՝ ուղղափառ:

Հայ առաքելական եկեղեցին աշխարհի հնագույն եկեղեցիներից է. սկզբնավորվել է սբ Թադեոս և սբ Բարդուղիմեոս առաքյալների քարոզչությամբ: 301 թ-ին, Հայոց Տրդատ Գ Մեծ արքայի օրոք, Սբ Գրիգոր Լուսավորչի ջանքերով Հայաստանում քրիստոնեությունը հռչակվել է պետական կրոն (առաջինը` աշխարհում):

Քրիստոնեությունը նպաստել է հայ հոգևոր մշակույթի վերելքին, մայրենի լեզվի և գրականության պահպանմանն ու ծաղկմանը, ազգային ինքնագիտակցության զարթոնքին: Հայ եկեղեցին տևական ժամանակ համախմբել է պետականությունը կորցրած հայ ժողովրդին:

«Մեղուն ու հավը»
Հավը Մեղվի վրա ծիծաղելով ասաց մեկ անգամ.
— Ինչ անշնորհք ճանճ ես դու, ամբողջ օրը ծաղկից ծաղիկ ես թռչկոտում և ոչ մի բանի
պետք չես գալիս:
— Իսկ դու, հավիկ — մարիկ, ի՞նչ ես շինում,- հարցրեց մեղուն:

.1.Տեքստից դուրս գրիր հեղինակի խոսքը։

— Մի՞թե չգիտես, թե ինչ եմ շինում, ես քեզ նման պարապ — սարապ չեմ տզտզում: Ես օրը
մեկ ձու եմ ածում, մեկ ձու, գիտե՞ս մեկ ձուն քանիս է:
— Գիտեմ, գիտեմ, հասկացա: Բայց ես մինչև հիմա կարծել եմ, թե դու օրը հարյուր ձու ես
ածում:
— Ինչպե՞ս կարելի է օրը հարյուր ձու ածել, անխելք մեղու:
— Ապա եթե քո ածածդ ընդամենը մի ձու է, էլ ինչո՞ւ ես հարյուր անգամ կչկչում, թե հա˜յ,
հարա˜յ, լսեցեք, որ ձու եմ ածել: Իմ կարծիքով ՝ այսքան կչկչալուն մի ձուն շատ քիչ է:
Այնպես չէ, իմաստուն հավիկ — մարիկ:
— Բայց դու ի˜նչ ես շինում, դու, որ իմ մի ձուն քիչ ես համարում:
— Ես ինչ որ շինում եմ, քեզ պես կչկչալով չեմ հայտնում ուրիշներին: Ես գլուխս քաշ գցած,
մեղր եմ շինում: Գիտե՞ս ինչ է մեղրը: Դա հավի կերակուր չէ, քո խելքի բանը չէ, հավիկ —
մարիկ:
1902

1.Տեքստից դուրս գրիր հեղինակի խոսքը։

Հավը Մեղվի վրա ծիծաղելով ասաց մեկ անգամ.

2.Պաշտպանիր մեղվին։ Մեղուն աշխատասեր և ժրաջան կենդանի է իսկ հավը ուզում էր նրան ստորացնել:

3.Պաշտպանիր հավին:Այս տեքստի մեջ հավին չեմ կարող պաշտպանել

4.Ո՞րն է առակի գլխավոր ասելիքը։

Առակի ասելիքն այն է որ պետք է ամեն մեկը իր գործն անի ոչ թե գլուխ գովի

5.Գիտե՞ս ինչ է մեղրը: Դա հավի կերակուր չէ, քո խելքի բանը չէ, հավիկ — մարիկ: Նախադասությունը ինչպե՞ս ես հասկանում։

Որ մեղուն հավին համարում է անխելք ես այդպես եմ հասկանում այդ նախադասություն:

6.Գտիր առակին վերաբերող առած-ասացվածքներ։

Աղվեսի բերանը խաղողին չի հասնում, ասում է՝ խակ է։
Ամեն փայտ շերեփ չի դառնա, ամեն սար՝ Մասիս։

1.Ո՞ր բույսեր են կոչվում ծաղկավոր: Ի՞նչ օրինակներ գիտեք:

Ծաղկավոր բույսեր (ծածկասերմեր) բույսերի ամենակատարելագործված և գերիշխող տիպը:Ծաղիկներով բույսերը կոչվում են ծաղկավոր կամ ծածկասերմ:Մասրենի,երեքնուկ,բամբակենի,մեխակ….
2. Ի՞նչ են օրգանները: Բույսերի ի՞նչ օրգաններ կարող եք թվարկել:

Օրգանը մարմնի մաս է,որն ունի որոշակի կառուցվածք,ձև և տեղ օրգանիզմում:Արմատ,ընձյուղ:

3. Ի՞նչ է արմատը, ի՞նչ գործառույթ է կատարում բույսի օրգանիզմում:

Արմատը օրգան է:Արմատներով բույսն ամրանում է:Արմատային համակարգը ոչ միայն բույսն ամրացնում է հողին,այլև հողից կլանում է ջուր և նրա մեջ լուծված հանքային աղեր:

4. Ինչո՞վ են միմյանցից տարբերվում բույսերի արմատները:

Լինում են գլխավոր, հավելյալ և կողքային արմատներից:

5. Ինչպիսի՞ արմատային համակարգեր կան բույսերում: Ինչո՞վ են
դրանք միմյանցից տարբերվում: Արմատային համակարգը լինում է առանցքային՝լավ ռզարգացած գլխավոր արմատով,և փնջաձև՝ցորեն,սոխ,սխտոր…

6. Փորձե՛ք որոշել, թե ինչպիսի՞ արմատային համակարգ ունեն ձեր շրջապատի ծանոթ բույսերը:

Կողքային

1.Ի՞նչ է հյուսվածքը։

Միևնույն ծագում ունեցող, կառուցվածքով և գործառույթներով նման և միջբջջային նյութթով միացած բջջիջների խումբը կոչվում է հյուսվածք:

2. Ի՞նչ հյուսվածքներ ունեն բույսերը։

Բարձրակարգ բույսերում տարբերվում են գոյացնող, հիմնական, ծածկող, փոխադրող, և մեխանիկական հյուսվածքները:

3. Բույսի ո՞ր մասերում է տեղադրված գոյացնող հյուսվածքը։
Արմատի ծայրին և ընձյուղի գագաթին։

4. Ո՞ր հյուսվածքն է կատարում բույսի եւ նրա օրգանների հենարանի դեր։
Մեխանիկական

5. Կենդանական ի՞նչ հյուսվածքներ գիտեք։
Էպիթելային, շարակցական, մկանային, նյարդային։

6. Ի՞նչ պաշտպանական դեր է կատարում շարակցական հյուսվածքը:
Շարակցական հյուսվածքը կատարում է հենարանային և պաշտպանական դեր։ Այն կարող է լինել պինդ, փուխր կամ հեղուկ։ Օրինակ՝ արյունը հեղուկ շարակցական հյուսվածք է ։ 

«Ծառերի գանգատը» 
Մեր տված փայտից կրակ են անում, տուն տաքացնում, թոնիրը վառում, կերակուր եփում, փափուկ հաց թխում, ուտում կշտանում, բայց մեզ չեն հիշում, մեզ չեն պահպանում, այլ անգութ կերպով մեզ կոտորում են, մեզ փչացնում, ոչնչացնում:

Մեր գերաններից շինում են տներ, գոմեր, մարագներ, ժամեր ու վանքեր, մեր տախտակներից ՝ հատակ, առաստաղ, աթոռ, պահարան, սեղան, նստարան, դուռ ու պատուհան և այլ շատ տեսակ կահ և կարասիք. բայց մեզ չեն հիշում, մեզ չեն պահպանում, այլ անգութ կերպով մեզ կոտորում են, մեզ փչացնում, ոչնչացնում: Կամուրջ են շինում ՝գետերով անցնում. սայլեր են շինում ՝ ամեն ինչ կրում. գութան են շինում հողերը հերկում. լուծ, սամի շինում եզ, գոմեշ լծում, օրորոց շինում ՝ մանկիկ օրորում. քանոն են շինում՝ տետրակներ տողում, նավեր են շինում ՝ ծովի մեջ լողում… բայց մեզ չեն հիշում, մեզ չեն պահպանում, այլ անգութ կերպով մեզ կոտորում են, մեզ փչացնում, ոչնչացնում: Ո՞վ չի տանձ կերել կամ կարմիր խնձոր, նուռ ու սերկևիլ, կեռաս ու սալոր, դեղձ կարմրաթշիկ, ծիրան անուշիկ: Ապա խաղո՞ղը. և քանի՞ տեսակ կանաչ ու կարմիր, թուխ-թուխ ու սպիտակ. և այդ ամենը մարդիկ են ուտում… Բայց մեզ չեն հիշում, մեզ չեն պահպանում, այլ անգութ կերպով մեզ կոտորում են, մեզ փչացնում, ոչնչացնում: Խելոք մանուկներ, դուք որ մեծանաք, մեծ մարդիկ դառնաք, մեզ խնայեցեք, մեզ պահպանեցեք և ձեր հանդերում, ձեր այգիներում ծառեր տնկեցեք…

Առաջադրանքներ․

Բառարանի օգնությամբ գտիր կարմիրով նշված բառերի բացատրությունները և սովորիր։
Անգութ_անխիղճ,անհոգի,անողորմ
Գերան_ճյուղերը մաքրած մեծ ծառաբուն,հեծան,մարդակ,
Գոմ_փարախ,անասնագոմ,
Մարագ_հորդանոց,դարմանոց,խոտանոց
Սայլ_քառանիվ փայտաշեն բեռնատար փոխադրամիջոց,կառք
Լուծ_ամուր փայտից սարքած ձող,որ դնում են լծվող զույգ եզների պարանոցին
Սամի_առեղ,քեղի,

Գրի՛ր, թե ըստ տեքստի՝ ո՞ր ոլորտներում են օգտագործում փայտը։
Կրակ են անում, տուն տաքացնում, թոնիրը վառում, կերակուր եփում, փափուկ հաց թխում, ուտում կշտանում, :

Ըստ քեզ՝ ինչո՞վ կարելի է փոխարինել փայտը։
Արևային էներգիայով, գազով և այլն…

Արդյո՞ք ծառերի գանգատը տեղին է։ Ինչո՞ւ։
Այո որովհետև ծառերի գանգատը սովորեցնում է ,որ չպետք է աղտոտել և վնասել բնությունը:

«Եթե ամեն մեկս մի ծառ տնկենք» վերնագրով փոքրիկ պատում գրել, ընդգրկել նաև ընտանիքիդ անդամներին՝ գրե նրանց մտքերը։
Եթե ամեն մեկս մի ծատ տնկենք ապա աշխարհում կշատանա 7մլրդ ծառ և աշխարհը կդառնա ավելի մաքուր և գեղեցիկ:
Ծառերը Երկիր մոլորակին տալիսեն թթվածին և թարմություն:Բայց մարդկան 90 տոկոսն է ծառեր տնկում և սիրում, խնամում:
Դրա համար պետք է սիրել բնությունն ու Երկիր մոլորակը:

Վարժ.1124
ա)3,56-2,14=1,42
բ)81,22-53,12=28,1
գ)111,782-65,327=46,455
դ)17,1-8,256=8,844
ե)0,625-0,1=0,525
զ)7,35_6,35=1

Վարժ.1126
ա)3-0,1=2,9
բ)25-10,38=14,62
գ)100-96,24=3,76
դ)1,037-1=0,037
ե)8,002-8=0,002
զ)11,397-9=2,397

Վարժ.1128
ա)0,375+4,02=4,395
բ)(-11,03)-5,77=(-16,8)
գ)(-6,24)+(-9,273)=(-15,513)
դ)4,88-10,506=(-5,626)
ե)(-26,011)+18,91=(-7,101)
զ)(-0,387)-(-5,62)=(-0,387)+5,62=5,233

Խնդիր 1131
Երկար-10,01դմ
Լայն.-6,37դմ
Մեծ կողմը 10,01-3,2
Փոքր կողմ 6,37-5,5
P=?դմ
Լուծում
1)10,01-3,2=6,81(դմ)
2)6,37-5,5=0,87(դմ)
P=(6,81+0,87)×2=15,36դմ
Պատ.՝15,36դմ

Վարժ.1134
ա)(0,241-0,15)×100+(3,72-14,25)×10=(-96,2)
1)0,241-0,15=0,091
2)3,72-14,25=(-10,53)
3)0,091×100=9,1
4)(-10,53)×10=(-105,3)
5)9,1+(-105,3)=(-96,2)

բ)(-56,37-43,21)÷10-(2,36-2,01)÷100=(-9,9615)
1)(-56,37-43,21)=(-99,58)
2)2,36-2,01=0,35
3)(-99,58)÷10=(-9,958)
4)0,35÷100=0,0035
5)(-9,958)-0,0035=(-9,9615)

1.Ուսումնա-հետազոտական աշխատանքների թեմաները` «Հելլենականություն», «Ալեքսանդր Մակեդոնացու կերպարը կինոյում», «Ալեքսանդր Մակեդոնացին և Հայաստանը», «Գավգամելայի ճակատամարտը», «Ալեքսանդրի վեպը», «Ալեքսանդր Մակեդոնացու կյանքը և գործը», «Արտաշես Ա. Հանճարեղ արքա», «Հայկական աշխարհակալություն», «Տիգրան Մեծ. կայսրապաշտությունից հայրենապաշտություն», «Տիգրան Մեծի կերպարն արվեստում», «Տիգրանակերտ մայրաքաղաքը»:

Հելլենիստական աշխարհը

Ալեքսանդր Մակեդոնացին մահացավ Ք.ա. 323 թ. 33 տարեկան հասակում: Իշխանության համար դաժան պատերազմներ սկսվեցին: Միմյանց դեմ պայքարում էին արքայի զորավարները, որոնցից յուրաքանչյուրը ձգտում էր զբաղեցնել թափուր գահը: Ի վերջո Ալեքսանդրի տերությունը տրոհվեց: Առաջացան հելլենիստական նոր պետություններ՝ Սելևկյան տերությունը, Եգիպտոսը, Մակեդոնիան, Պերգամոնը և այլն:

Հելլենիստական ԵգիպտոսըԱյս պետությունը հիմնել է Ալեքսանդրի զորավարներից Պտղոմեոսը Ք.ա. 305 թվականին: Տարածքն ընդգրկում էր Նեղոսի հովիտը և Էգեյան ծովի արևելյան ափի որոշ հատվածներ: Բանակը և կառավարման բոլոր լծակները կենտրոնացած էին մակեդոնացիների և հույների ձեռքին:  Համայնական գյուղացիներն իրավազուրկ էին՝ կիսաստրուկի մակարդակի: Նրանք պարտավոր էին պետությանը առաջին հերթին մատակարարել հացահատիկ: Գյուղացիներից քիչ էին տարբերվում արհեստավորները:Դրան հակառակ՝ արքունիքն ապրում էր շվայտ կյանքով: Արքան իր մտերիմներին, պաշտոնյաներին ու զինվորականներին նվիրում էր կալվածքներ և ստրուկներ՝ դարձնելով պետական իշխանության հենարան:Մայրաքաղաքը Ալեքսանդրիան էր, որը հիմնել էր Ալեքսանդր Մակեդոնացին Ք.ա. 332 թ.: Ալեքսանդրիան ուներ 100 հազարից ավելի բնակչություն: Մեծամասնությունը մակեդոնացիներ և հույներ էին: Եգիպտացիները, որ Ալեքսանդրին դիմավորել էին իբրև ազատարարի, այժմ մերժված էին: Նրանց ու նվաճողների միջև հակասությունն ու պայքարը երբեք չդադարեց: Դա աստիճանաբար թուլացրեց հելլենական Եգիպտոսը: Ք.ա. 30 թ. երկիրը գրավվեց Հռոմի կողմից և վերածվեց նրա մի նահանգի: 

Հելլենիստական մշակույթի կենտրոնները Հելլենիստական տիրակալները հելլենիստական մշակույթը ծառայեցնում էին հպատակներին միավորելու և իրենց իշխանությունն ամրապնդելու նպատակին: Նրանց հովանավորությամբ ձևավորվեցին մշակույթի կենտրոններ Ալեքսանդրիան, Պերգամոնը, Անտիոքը և այլն:Ալեքսանդրիան Ք.ա. III դարի առաջին կեսից սկսեց վերածվել համաշխարհային մշակույթի կենտրոնի: Ստեղծվեց նշանավոր Մուսեյոնը, ուր հրավիրվեցին ժամանակի ականավոր մաթեմատիկոսներ, աշխարհագրագետներ, պատմագիրներ, իմաստասերներ, բանաստեղծներ: Պետությունը հոգում էր նրանց բոլոր ծախսերը. նրանց մնում էր միայն ստեղծագործել: Ժամանակի ընթացքում ձևավորվեց Ալեքսանդրիայի գրադարանը, որտեղ պահվում էր շուրջ 500 հազար ձեռագիր գիրք:Հելլենիստական գիտության նվաճումներից էր նաև Ալեքսանդրիայի փարոսը՝ շուրջ 120 մետր բարձրությամբ մի աշտարակ: Փարոսի բրոնզե հայելիները լուսավորում էին ծովը և ապահովում անվտանգ նավարկություն:Պերգամոնը համանուն թագավորության մայրաքաղաքն էր: Այն Փոքր Ասիայի արևմուտքում էր: Ք.ա. III դարի վերջին այստեղ հիմնվեցին ակադեմիա և գրադարան՝ 350 հազար ձեռագրով: Այստեղ հորթի կաշվից ստեղծվել էր գրության հատուկ նյութ՝մագաղաթ:Անտիոքը նույնպես ամբարել էր մեծ քանակությամբ գիտական և գեղարվեստական գրականություն: Այստեղ ձևավորվել էր իմաստասիրական դպրոց, որը շարունակում էր Արիստոտելի Լիկեոնի ավանդույթները:Ժամանակակիցները հիացմունքով էին խոսում Անտիոքի ճարտարապետական տեսքի մասին: Նրբագեղությամբ այն չուներ իր հավասարը ողջ հելլենիստական աշխարհում: 

Ալեքսանդր Մակեդոնացի

Զորավար, պետական գործիչ Ալեքսանդր Մակեդոնացին ծնվել է Պելայում մ. թ. ա. 356թ.-ի հուլիսի 20 (21)-ին։ Ալեքսանդր Մակեդոնացու (Մակեդոնիայի թագավոր մ. թ. ա. 336-323թթ.) ստեղծած տերությունը տարածվում էր Միջերկրական ծովից մինչև Հնդկական օվկիանոս:Ալեքսանդրին կրթել ու դաստիարակել է հույն փիլիսոփա Արիստոտելը, իսկ ռազմական պատրաստությունն անցել է հոր՝ Մակեդոնիայի թագավոր Փիլիպոս II-ի ղեկավարությամբ: Ալեքսանդրը եղել է խելացի, խորաթափանց անձ, աչքի է ընկել համառ կամքով ու քաջությամբ: Նրա բանակը կարգապահ էր ու լավ մարզված:  Մ. թ. ա. 334թ. հունամակեդոնական զորքով անցել է Հելլեսպոնտոսը (ներկայիս Դարդանելը) և մայիսին Գրանիկոն գետի մոտ պարտության մատնել պարսիկներին: 333թ.-ի աշնանը Պարսից արքա Դարեհ III-ը փորձել է Իսոս քաղաքի մոտ դիմադրել Ալեքսանդրի զորքին, սակայն կրկին պարտվել է: 332թ. գրավելով բոլոր նավահանգիստները`   Մակեդոնացին պարսկական նավատորմին զրկել է հենակետերից և իր տիրապետությունը հաստատել ծովում: Մ.թ.ա. 332-331թթ. առանց դիմադրության գրավել է Եգիպտոսը: 331թ.-ի հոկտեմբերի 1-ին Ադիաբենեի Գավգամելա (ներկայումս`   Թել Հոմել, Իրաք) գյուղի մոտ Ալեքսանդրը ջախջախել է պարսկական բանակը (Գավգամելայի ճակատամարտ): Դարեհը կրկին փախուստի է դիմել, սակայն նրան սպանել են իր մերձավորները: Ալեքսանդրն իրեն հռչակել է Աքեմենյանների ժառանգորդ ու Ասիայի արքա: Գավգամելայի ճակատամարտին պարսկական բանակի կազմում մասնակցել են նաև Մեծ Հայքի զորքերը Երվանդ Գ-ի, Փոքր Հայքինը Միթրաուստեսի գլխավորությամբ: Վերջիններս պարսկական կողմի պարտությունից հետո հռչակվել են թագավորներ: Ալեքսանդրը Հայաստան չի արշավել, բայց Մենոն զորավարի գլխավորությամբ զորք է ուղարկել`   գրավելու Սպեր գավառի ոսկու հանքերը: Հայերը, սակայն, թույլ չեն տվել հունամակեդոնական զորքին մտնել Հայաստան և ճակատամարտում սպանել են Մենոնին: Իր իշխանությունն ամրապնդելու համար Ալեքսանդրը հիմնադրել է մոտ 70 քաղաք-գաղութ՝ դրանց մեծ մասն իր անունով կոչելով Ալեքսանդրիա: Շարունակելով ռազմերթը՝ 329թ. ներխուժել է Միջին Ասիա, 327թ.-ի գարնանը մտել Արևմտյան Հնդկաստան և 326թ. գրավել Փենջաբը: Հանդիպելով հոգնատանջ զորքի բացահայտ դիմադրությանը`   դադարեցրել է արշավանքը դեպի Գանգեսի ափերը և 324թ. վերադարձել է կայսրության մայրաքաղաք հռչակված Բաբելոն, որտեղ էլ հունիսի 13-ին մահացել է դողէրոցքից: Նրա դին մեղրի մեջ տեղափոխել են Մակեդոնիա: Ալեքսանդրի հսկայածավալ տերությունը շուտով տրոհվել է առանձին պետությունների: Մակեդոնացու նվաճումներից հետո սկզբնավորվել է հելլենիզմի դարաշրջանը: 

1.կարդալ և թարգմանել տեքստը։

Le voyage
Je m’appelle Hugo et j’ai treize ans. Aujourd’hui, avec mes parents et ma sœur nous partons en voyage. Ma sœur s’appelle Laura, elle a seize ans. Nous sommes à l’aéroport : direction Barcelone en Espagne !
J’ai déjà pris l’avion car nous sommes allés à Rome en Italie, il y a deux ans. A Barcelone, mes parents
ont réservé un appartement près de la plage. Mes parents souhaitent louer des vélos pour visiter
Barcelone. Ils veulent admirer la célèbre Sagrada Familia, se balader dans le Parc Güell et goûter la
nourriture locale. Moi, je veux aller au zoo et à l’aquarium… et manger des glaces. Ma sœur préfère
aller à la plage pour lire et bronzer. Nous séjournons pendant deux semaines à Barcelone.
J’espère qu’il y aura beaucoup de soleil. Je n’aime pas la pluie, surtout pendant les vacances.



Իմ անունը Հյուգո է, և ես տասներեք տարեկան եմ: Այսօր ծնողներիս և քրոջս հետ ուղևորվում ենք ճամփորդության: Իմ քրոջ անունը Լաուրա է, նա տասնվեց տարեկան է: Մենք օդանավակայանում ենք. ուղիղ Բարսելոնա Իսպանիա:
Ես արդեն թռչել եմ, քանի որ երկու տարի առաջ մենք գնացինք Հռոմ Իտալիա: Բարսելոնայում, իմ ծնողները լողափի հարևանությամբ բնակարան են վարձել: Ծնողներս ցանկանում են հեծանիվներ վարձել, որպեսզի այցելեն
Բարսելոնա: Նրանք ուզում են տեսնել հայտնի Sagrada Familia- ով, շրջել Parc Güell- ով և համտեսել այն տեղական սնունդ: Ես ուզում եմ գնալ կենդանաբանական այգի և ակվարիում… և պաղպաղակ ուտել: Քույրս գերադասում է
գնալ լողափ ՝ կարդալու և արևահարվելու: Երկու շաբաթ մենք մնալու ենք «Բարսելոնայում»:
Հուսով եմ, որ շատ արև կլինի: Ես անձրև չեմ սիրում, հատկապես արձակուրդների ժամանակ:


2.Պատասխանել հարցերին՝

Questions de compréhension:
1) Quel âge à la sœur d’Hugo ?
a) 6 ans
7 ans
13ans
[v] 16 ans
2) Où Hugo et sa famille partent-ils en
vacances ?
à Paris
[v] à Barcelone
en Italie
à Rome

3) Pour aller à Barcelone, Hugo et sa famille
utilisent
Le train
[v] L’avion
La voiture
Le vélo

4) Que souhaite visiter Hugo ?
L’appartement
[v] La Sagrada Familia et le Parc Güell
Le zoo et l’aquarium
La plage

5) Que souhaite manger Hugo ?
Des glaces
Des fruits
[v] De la nourriture locale
Du poisson

6) Pendant combien de temps séjournent-ils à
Barcelone ?
2 ans
2 mois
[v] 2 semaines
2 jours

Ես  մի  հեքիաթ  գիտեմ,  որն  ուզում  եմ  քեզ  նվիրել:

Լինում  է,  չի  լինում  մի  փոքրիկ  գյուղում  մի  մարդ  է  լինում:  Նա  ջրավաճառ  է  լինում:  Այդ  ժամանակներում  ջուրը  ծորակից  չէր  հոսում.  այն  հանում  էին  կամ  ջրհորների  խորքից,  կամ  էլ  վերցնում  էին  խորը  գետից:  Նա,  ով  չէր  ուզում  ինքնուրույն  ջուր  որոնել,  ստիպված  էր  այն  առնել  ջրավաճառի    կավե  մեծ  կուժերից:  Նրանք  շրջում  էին  գյուղից  գյուղ՝    հետները  տանելով  անգին  հեղուկը:

Մի  անգամ,  առավոտյան  կուժերից  մեկը  ճաք  տվեց,  ու  ջուրը  սկսեց  կաթել  ամբողջ  ճանապարհին:  Երբ  ջրավաճառը  հասավ  գյուղ,  գնորդներն  ամեն  անգամվա  պես  տասը  մետաղադրամով  առան  աջ  կուժի  միջի  ամբողջ  ջուրը,  և  միայն  հինգ  մետաղադրամ  տվեցին  այն  կուժի  ջրին,  որը  լիքն  էր  կիսով  չափ:

Նոր  կուժ  առնելը  շատ  թանկ  կնստեր  ջրավաճառի  վրա,  այդ  պատճառով  նա  որոշեց  ճանապարհն  անցնել  արագ՝    վնասի  չափը  նվազեցնելու  համար:

Երկու  տարի  շարունակ  տղամարդը  ջուր  էր  տանում  գյուղ  և  ստանում  իր  տասնհինգ  մետաղադրամը:

Մի  անգամ  նա  գիշերն  արթնացավ  կամացուկ  ձայնից:

—  Է՛յ…է՜յ:

—  Ո՞վ  կա  այստեղ,-հարցրեց  տղամարդը:

—  Ես  եմ:

Ձայնը  գալիս  էր  ճաքած  կուժից:

—  Ինչո՞ւ  դու  ինձ  արթնացրիր  այս  ժամին:

—  Ինձ  թվում  է՝    եթե  ես  քեզ  հետ  խոսեի  օրը  ցերեկով,  վախը  քեզ կխանգարեր  ինձ  հետ  խոսել…Իսկ  ինձ  հարկավոր  է,  որ  դու  ինձ  լսես:

—  Ի՞նչ  ես  ուզում:

-Ես  ուզում  եմ քեզնից  ներողությունխնդրել:  Ճաքը,  որից  ջուրը  հոսում  է,  առաջացել  է  ոչ  իմ  մեղքով:  Բայց  ես  գիտեմ,  թե  այն  որքան  է  քեզ  վշտացրել:  Ամեն  օր,  երբ  դու  հոգնած  հասնում  ես  գյուղ  և  իմ  բերածի  դիմաց  ստանում  ես  ուղիղ  կես  գին,  քիչ  է  մնում  ես  պայթեմ    արցունքներից:  Ես գիտեմ,  որ  դու կարող  ես  ինձ  նոր  կուժով  փոխարինել  կամ  էլ  շպրտել,  բայց,  մեկ  է,  դու  ինձ  չես  շպրտում:  Դրա  համար  ես  ուզում  եմ  շնորհակալություն  հայտնել  և  մեկ  անգամ  ևս  ներողություն  խնդրել  քեզանից:

—  Զավեշտ  է,  որ  դու  ինձնից  ներողություն  ես  խնդրում,-  քրթմնջաց  ջրավաճառը:  Առավոտ  շուտ  մենք  երկուսով  զբոսանքի  կգնանք:  Ես  ուզում  եմ  քեզ  մի  բան  ցույց  տալ:

Ջրավաճառը  նորից  ընկղմվեց  քնի  մեջ  մինչև  լուսաբաց:  Երբ  հորիզոնին  երևաց  արևը,  նա  վերցրեց  ճաքած  անոթն  ու  ուղղվեց  դեպի  գետը:

-Նայի՛ր,-ասաց  նա  հասնելով  մի  տեղի,  որտեղից  երևում  էր  ամբողջ  քաղաքը:  Ի՞նչ  ես  դու  տեսնում:

—  Քաղաք,-պատասխանեց  անոթը:

—  Էլ  ի՞նչ  ես  տեսնում,-  հարցրեց  տղամարդը:

—  Չգիտեմ…:  Ճանապարհ,-կասկածելով  ասաց  կուժը:

—Ճի՛շտ  է:  Իսկ  հիմա  նայիր  արահետին:  Ի՞նչ  ես  տեսնում:

—  Ես  տեսնում  եմ  չոր  հող  և  քարեր՝  ճանապարհի  աջ  կողմում  ու  ծաղիկների  շարք՝    ձախ  կողմի  վրա,-  ոչ  այնքան  վստահ  ասաց  կուժը՝    չհասկանալով,  թե  ինչ  է  իրենից  ուզում  իր  տերը:

—  Տարիներ  շարունակ  ես  անցել  եմ  այս  ձանձրալի,  անուրախ  ճանապարհով,  ջուր  եմ  տարել  գյուղ  և  երկու  կուժի  ջրի  դիմաց  ստացել  նույն  մետաղադրամները…  Բայց  մի  անգամ  ես  նկատեցի,  որ  քեզ  վրա  ճաք  է  առաջացել,  և  ջուրը  քչանում  է:  Քեզ  նոր  կուժով  փոխարինել  ես  չէի  կարող,  բայց  իմ  գլխում  ուրիշ  գաղափար  ծնվեց.  ես  գնեցի  գույնզգույն  ծաղիկների  սերմեր  և  ցանեցի  դրանք  ճանապարհի  երկու  կողմերում:  Ամեն  անգամ,  երբ  ես  անցնում  էի  այդ  ճանապարհով,  քեզնից  հոսող  ջուրը  ոռոգում  էր  արահետի  ձախ  կողմը:  Այդպես  առաջացավ  այս  գեղեցկությունը:

Ջրավաճառը  դադար  տվեց,  նայեց  իր  հավատարիմ  կուժին  ու  հարցրեց.  «Եվ  դո՞ւ  ես  ինձնից  ներողություն  խնդրում:  Մի՞թե  նշանակություն  ունեն  այն  մի  քանի  ավել  մետաղադրամները,  երբ  քո  շնորհիվ,  քո  ճաքի  շնորհիվ  իմ  ճանապարհը  զարդարում  են  այս  վառվռուն  ծաղիկները՝    ուրախություն  պարգևելով  իմ  աչքերին:  Այդ  ե՛ս  պետք  է  քեզ  շնորհակալություն  հայտնեմ  քո  սքանչելի  ճաքի  համար:

Ես  հուսով  եմ,  ավելի  շուտ՝    համոզված  եմ,  որ  դու  հասկացար,  թե  ինչու  եմ  քեզ  նվիրում  այս    հեքիաթը:

Առաջադրանքներ․

1.Հեքիաթից դուրս գրել 10 գոյական, 10 ածական, 10 բայ

Գոյական-ջուր, ծաղիկ, կուժ, մարդ, քար, հող, գետ, գյուղ, գնորդ, մետաղադրամ:

Ածական -փոքրիկ,խորը,կավե,մեծ,անգին,նոր,թանկ,գույնզգույն,վառվռուն,սքանչել:

Բայ-լինում է,հոսում է,հանում էին,վերցնում էին,տվեց,նայեց,խնդրում ես,ոռոգում էր,ծնվեց,առաջացել է:

2.Գրել կանաչով գրված բառերի կազմությունը, բաղադրիչների բաժանել:

Ջրավաճառ=ջուր+վաճառել

Ջրհոր=ջուր+հոր

Առավոտյան=առավոտ+յան

Գնորդ=գին+որդ(վերջածանց)

Ներողություն=ներել+ություն

Շնորհակալություն=շնորհակալ+ություն

Գույնզգույն=գույն+զ+գույն

Նշանակություն=նշան+ություն

3.Փորձի՛ր բացատրել, թե ինչու է հեղինակը քեզ նվիրել հեքիաթը: Ի՞նչ է ուզում ասել քեզ:

Պետք է գնահատել այն ինչ ունես և հասկանաս,որ կարող ես օգնել:

4.Բացատրել հեքիաթի վերնագիրը: Նույն վերնագրով գրել ստեղծագործական աշխատանք, որտեղ արտահայտել քո մտքերը սիրո, ընկերության, նվիրվածության, հոգատարության… մասին:

Ես  մի  հեքիաթ  գիտեմ,  որն  ուզում  եմ  քեզ  նվիրել:

Pouvoir vouloir devoir

1.Tu peux venir quand tu veux, je t’attends.
2.Malheureusement mon mari et moi, ne pouvons pas venir demain, nous devons partir en voyage.
3.Vous voulez venir boire un verre avec moi, je veux mieux vous connaître.

4.Jean doit travailler plus s’il veut réussir son examen.
5.Les enfants ne peuvent pas faire tout ce qu’ils veulent.
6.Les voisins doivent acheter du bois parce qu’ils veulent faire un feu de cheminée.
7.Je ne veux pas faire tout ce que mon mari veut.
8.Je sais ce que je dois faire mais je ne veux pas le faire.
9.Veux — tu sortir avec moi? — Oui je le veux mais je ne peux pas.
10.On doit vraiment travailler tard? On ne peut pas terminer demain?

1. Читаем, обсуждаем

По преданию красить Пасхальные яйца в красный цвет стали после того, как римский император Тиверий принял христианство.
В те времена было принято прибывшему в Рим, посещать императора и приносить ему дар. И когда бедная ученица Христа, святая Мария Магдалина пришла к императору Тиверию, то подарила ему простое куриное яйцо и рассказала о Воскресении Христа.
Тиверий не поверил, и воскликнув: «Как может кто-то воскреснуть из мертвых? Это так же невозможно, как если бы это яйцо вдруг стало красным» . Тут же на глазах императора свершилось чудо – яйцо стало красным.
Отсюда пошел и обычай на пасху обмениваться крашеными яйцами.

2. Поиграем.. Сдувание яйца/ Запишите видео где вы рассказываете и показываете:

1.Как вы играете в эту игру?

Сдувание яйца.

Необходимо подготовить яйцо для игры. Для этого в сыром яйце пробиваем небольшое отверстие и выливаем из него содержимое. Промываем скорлупку изнутри. Здорово, если яйцо будет окрашено или расписано, как полагается настоящему пасхальному атрибуту!

Кладем пустое яйцо в центр стола. Все гости — дети и взрослые — садятся вокруг стола как можно плотнее друг к другу, делясь на две команды. На счет «три-четыре» одна из команд начинает дуть на яйцо. Каждый игрок пытается сдуть его на противоположный конец стола, так, чтобы, в конце концов, оно упало на пол. Вторая команда должна сопротивляться и изо всех сил сдувать яйцо в сторону соперников. 
Кому же все-таки удастся сдуть яйцо со стола?

2.Как вы украшаете дом/ стол

Праздничный пасхальный стол в Армении – это больше, чем просто повод собраться и отметить праздник с родственниками и друзьями. Ведь это пиршество устраивается после 47-дневного поста, когда постящиеся полностью отказываются от пищи животного происхождения.

Именно поэтому для каждой хозяйки так важно не ударить лицом в грязь не только перед гостями, но и перед членами семьи.

Пасхальные яйца

В Армении на Пасху принято красить яйца, так как яйцо является символом воскресения и зарождения новой жизни. Хотя первоначально было яйца красили только в красный цвет, символизирующий кровь распятого Христа, пролитую им во имя спасения, сейчас используются различные краски и узоры. Многие хозяйки красят яйца экологически чистой луковой шелухой, получая цвета от золотистого до темно-коричневого.

Гата — самое распространенное армянское национальное кондитерское изделие из дрожжевого теста, имеющее несколько региональных разновидностей, отличающихся друг от друга пропорциями основных компонентов, характером замеса, начинкой и другими деталями технологии.Армянский пасхальный стол обязательно должен украшать рисовый плов с изюмом. Белый рис символизирует человечество, а изюм уверовавших в Спасителя христиан. При этом, как пояснил Норайр, изюм обязательно должен быть светлым, чтобы блюдо выглядело красивым.Лаваш — это ароматная, тонкая лепешка из пшеничной муки, которая готовится в тонире. Только в Армении готовят самый вкусный и традиционный лаваш.Красный цвет символизирует для христиан кровь распятого Христа. Ритуал очистки окрашенного куриного яйца символизирует рождение нового мира, который Спаситель очистил от человеческих грехов своими страданиями и кровью.

3. Как вы красите яйца?

Моя мама красит яйца луковой шелухой. Она собирает разные небольшие листочки. Берет старые колготки. К яйцу прикладывает листочек, помещает яйцо с листочком в колготки, и ниткой фиксирует каждое яйцо отдельно. Кипятит луковый отвар из шелухи и варит в ней яйца. Они получаются с разными светлыми листочками на темном фоне.

3.Вставьте, где необходимо, мягкий знак.

Прямой угол – чёрный уголь; белый мел – корабль сел на мель; я там был – это не сказка, а был; старший брат – брать книги из библиотеки; длинный шесть – шесть книг; зелёная ель – ел яблоко.

4. Вставьте пропущенные гласные

В далёкие времена бумаги не было. Вначале появились глиняные таблички. Потом стали писать на металле. На востоке бумагу заменяла слоновая кость. Для письма использовали кожу животных – пергамент. Таких книг сохранилось много. В Древней Руси писали на берёзовой коре – берёсте.

Սուրբ Զատիկ

Դահլիճի կենտրոնում կարմիր սփռոցով ծածկված յոթ սեղանների վրա դրվում են զատկական կերակրատեսակներ` կարմրաներկ հավկիթ, չամչով փլավ, ձուկ, տապակած և հում կանաչեղեն, տոպրակով հատիկավոր քաղցրավենիք` հյուրերին, ծնողներին, դաստիարակներին հյուրասիրելու համար: Դահլիճի կենտրոնում լուսամփոփից կախվում է ակլատիզ : Յուրաքանչյուր սեղանի վրա դրվում է ակլատիզ` գունավոր փետուրներով: Մեկ այլ սեղանի վրա դրվում են հաց, աղ, ջուր` տնօրհնեքի համար:

ՏԵՐՈՒՆԱԿԱՆ ԱՂՈԹՔ

1. — Օրհնեցե՜ք Տիրոջը երկնքից, օրհնեցե՜ք Նրան բարձունքներից,
2. — Օրհնեցե՜ք Նրան, Նրա բոլոր հրեշտակներ,
3. — Օրհնեցե՜ք Նրան, արեգակ և լուսին,
4. — Օրհնեցե՜ք Նրան, բոլոր աստղեր և լույս,
5. — Հուր և անձրև, ձյուն և քամի, օրհնեցե՜ք Տիրոջը,
6. — Հողմ և մրրիկ, որ Նրա խոսքն եք կատարում, օրհնեցե՜ք Տիրոջը,
7. — Լեռներ և բլուրներ, պտղաբեր ծառեր և բոլոր մայրիներ, օրհնեցե՜ք Տիրոջը,
8. — Գազաններ և ամեն տեսակ կենդանիներ, օրհնեցե՜ք Տիրոջը,
9. — Սողուններ և ամեն տեսակ թևավոր թռչուններ, օրհնեցե՜ք Տիրոջը,
10. — Երկրի թագավորներ, զորքերով հանդերձ օրհնեցե՜ք Տիրոջը,
11. — Երիտասարդներ և կույսեր, ծերեր և մանուկներ, օրհնեցե՜ք Տիրոջը:

Սբ Զատկից քառասունինն օր առաջ սկսվում է Մեծ պասը: Հայաստանի որոշ վայրերում ընդունված է եղել Մեծ պասի առաջին օրը սոխից կամ կարտոֆիլից պատրաստել ակլատիզ, որը զարդարվել է փետուրներով: Յոթ փետուրները խորհրդանշել են Մեծ պասի յոթ շաբաթները: Շաբաթը լրանալուն պես փետուրներից մեկը պոկել են:

Ակլատիզ, չվանը վիզ,
Եկավ մեզ հյուր,
Կախվավ երդիս:

1. Բուն բարեկենդան: 2. Անառակ Որդու կիրակի: 3. Արտաքսման կիրակի: 4. Անիրավ Տնտեսի կիրակի: 5. Անիրավ դատավորի կիրակի: 6. Գալստյան Կիրակի: 7. Ծաղկազարդ:

Վերջին` յոթերորդ փետուրը պոկել են Զատկից մեկ օր առաջ, իսկ հաջորդ օրը տոնել են Զատիկը: Ակլատիզը սովորաբար դրվել է տան որևէ նկատելի անկյունում կամ կախվել է տանիքից:

Զատկից մեկ շաբաթ առաջ նշվում է Ծաղկազարդի տոնը: Ամենայն Հայոց կաթողիկոս Գարեգին Երկրորդի կարգադրությամբ Ծաղկազարդի տոնին Հայ Առաքելական Սուրբ Եկեղեցիներում կատարվում է Մանուկների օրհնության կարգ:

Ըստ ավանդույթի, Ծաղկազարդի տոնին երեխաները վերցրել են մի դույլ կամ տոպրակ և շրջել տնետուն, երգել են Ծաղկազարդի երգեր, ուռենու օրհնված ճյուղեր նվիրել ընտանիքի անդամներին, իսկ տանտիկինները նրանց հյուրասիրել են ձու և «հատիկ» կոչվող քաղցրավենիք` պատրաստված ցորենից, սիսեռից, չամչից և շաքարահատիկներից: Այս ծեսը կարծես գարնան գալուստն է ավետել:

Ձմեռն անցավ, եկավ գարուն,
Պասը գնաց, Ուտիսն եկավ,
Քաշվի՛, կորի՛, Զատիկն եկավ:

Զատիկը` Հիսուս Քրիստոսի Հարության տոնը, Հայ Առաքելական Եկեղեցու հինգ տաղավար, այսինքն` ամենամեծ տոներից է: Այն ժողովրդի սիրված և սպասված տոներից է և ամեն տարի նշվում է մեծ շուքով:

-Նո՛րն է ծնունդ առնում էսպես,
Ու շարունակ պտույտ գալիս,
Դա հրաշք է, ուրիշ էլ ի՞նչ,
Եվ անունն է այդ հրաշքի
Հարություն կամ Կարմիր Զատիկ:

ԶԱՏԿԻ ԱՌԱԾԱՆԻ
1. — Հենց սովածանան, Զատկի փլավը միտը կբերեն:
2. — Ջրօրհնեքը ճրագլիսով, Զատիկը` Արևլիսով:
3. — Զատկե Զատիկ է, նավակատիկ է, չամչի հատիկ է:
4. — Կարմիր ձուն Զատկին կսազե:
5. — Զատիկն առանց ձվի չի լինի:
6. — Ինչու՞:
7.- Որովհետև ձուն մի կողմից օրինակ է աշխարհի,
8. — դրսի կեղևը նման է երկնքի,
9. — սպիտակ թաղանթը` օդի,
10. — սպիտակուցը` ջրի,
11. — դեղնուցը` երկրի:
12. — Ձուն նաև խորհրդանիշ է Հարության:

Բացի Զատկի կերակրատեսակներից, կան նաև Զատկին նվիրված երգեր, պարեր, խաղեր, հանելուկներ:

1. Կուլուլիկ, պուլուլիկ,
Ոչ դուռ ունի, ոչ երդիկ:

2. Այսօր կլոր մարմար քար,
Վաղը կթրչի վեր ու վար:

3. Կարաս ունեմ մի պուճուր,
Մեջը` երկու գույնի ջուր:
4. Մի տուն գիտեմ`
Քանդվել ունի, շինվել` չունի:

5. Մի տուն ունեմ, դուռ չունի,
Դուրսն արծաթ, մեջը` ոսկի:

6. Աստված մի տուն է շինել,
Ոչ դուռ ունի, ոչ կտուր:

(պատասխանն` է ձու)

Զատկի խաղերից են «Ձու գլորիկը», «Ձու պտտոցին», «Ձու կոտրոցին», «Ձվարշավը», որը խաղում են կոտրված ձվերով:

Ոտանավոր
Ծաղկած են դաշտեր ծիլ-ծիլ, խատուտիկ,
Եվ ամեն ժամ կավետեն Զատիկ,
Զատի՛կ է եկել, թո՛ղ աշխարհ ցնծա,
Կարմիր հավկիթներ բերել ենք ընծա:

Զատկական առած-ասածվացքներ, ասիկ-ասույթներ, հանելուկներ

Քրիստոս հարեաւ ի մեռելոց:
Օրհնեալ է հարութիւնն Քրիստոսի:

Տիկին-տիկին, տիկնակոթ,
Տիկինը գնաց բանջարի,
Բանջար չկար, խոտ կար,
Խոտի տակին ծիտ կար:
Ծտի տակին ձու կար,
Քեռիս փայտը կտրատեց,
Քեռակինս ձուն խաշեց,
Մոտեցա մինը վերցնեմ,
Շերեփը գլխիս քաշեց:

Կարմիր արև քեզ, ախպեր,
Աստծու բարև քեզ, ախպեր:

Կարմիր եզին օղն ու կոճակ,
Կարմիր հավկիթս դուրս բերեք,
Ճերմակ հավկիթս ներս տարեք:

Զատկեզատի~կ է, նավակատի~կ է, չամչեհատի~կ է:

Կարմիր ձու տուր, կարմիր օր տամ:

_ Մարիամ խաթուն, Մարիամ խաթուն,
Իջի  մեր տուն, իջի  մեր տուն,
Ես քեզ կտամ նուշի կթուն:

Զատիկ, զատիկ, նավակատիկ, արի նստի մեր տան մոտիկ:

Տի~զ- տի~զ, Ակլատիզ,
Մազդ բիզ-բիզ, Ակլատիզ,
Պասը գնաց, Զատիկն եկավ,
Այծն էլ խոտը կերել է:

Ակլատիզը փետելով զատիկը շուտ չես բերի:

Էլ պաս չկա, բան չկա, ի~նչ պիտի անես հիմա, ա՛յ թոռոմած կծու սոխ, քեզնից  վախեցող չկա:

Ծերացել ես, ծե~ր_ծե~ր, մնացել ես դու անտեր,
Փետուր չունես, պոչ ունես, պոչդ առ ու հեռացիր:

Դռան առաջ հերկեցինք,
Զատկի ձվեր ներկեցինք,
Դրկցին ողջույն տվեցինք:
Լուսնյակն անուշ, հովն անուշ,
Հում կաթի պաղ սերն անուշ:

Մարիա՛մ խաթուն, Մարիա՛մ խաթուն,
Իջի մեր տուն, իջի մեր տուն,
Ես քեզ կտամ նուշի կթոն /միջուկ/:

Կարմիր եզին օղն ու կոճակ,
Կարմիր հավկիթս դուրս բերեք,
Ճերմակ հավկիթս ներս տարեք

Զատկեզատի~կ է, նավակատի~կ է, չամչեհատի~կ է:
Ունեցողի համար ամեն օր Զատիկ է:
Զատիկն առանց ձվի չի լինի:
Հավը կուտե հատիկ-հատիկ, ծով ձմեռեն կելնի Զատիկ:
Ակլատիզը փետելով զատիկը շուտ չես բերի:

Զատկական հանելուկներ

1     .Ուլուլիկ, պուլուլիկ,

Մեջը դեղին ուլունք:

2.    Տուն ունեմ, դուռ չունի,

Դուրսն արծաթ, մեջը ոսկի:

3 . Այսօր կլոր մարմար քար,
Վաղը թռչի վեր ու վար:

4 . Շնչավորից անշունչ ելավ,
Անշունչից շնչավոր:

5. Կարաս ունեմ մի պուճուր,
Մեջը՝ երկու գույնի ջուր:

Հաշվետվություն .մարտի 30_ապրիլի 3

1.Քո օրվա սկիզբը
Արթնանում եմ 9_ին,լվացվում եմ,նախաճաշում և սկսում եմ առցանց դասերս:

2.Նախագծեր
Փորձում եմ բոլոր նախագծերին մասնակցել:

3.Ընտանեկան նախագծեր
Մայրիկիս հետ ընթերցում:

4.Օրը ընտանիքի հետ
Օրերս անցնում են հագեցած և շատ հետաքրքիր:Շատ զրուցում եմ հայրիկիս հետ:


5.Լրացուցիչ կրթության դասերը, որոնք իրավիճակից ելնելով ստիպված ես իրականացնել տանը
Առցանց դասերով լրացվում է բացը:Լրացուցիչ շատ բան չեմ անում:Միայն կարդում եմ:


6.Ինքնակրթություն
Կարդում եմ տարբեր գրքեր:

7.Մարզական ժամ
Մարզվում եմ օրվա ընթացքում:

8.Օրվա ազատ ժամանկը
Խաղում եմ եղբորս հետ և կարդում եմ:

9.Քո խացացած խաղերը․ կա՞ տրամաբանական, ուսուցողական որևէ բան այդ խաղերի մեջ
Այո:Խաղում եմ տրամաբանական խաղեր:

10.Ընտանեկան խաղեր, եթե կան էդպիսիք
Կան:Մոնոպոլիա ենք խաղում և տրամաբանական խաղեր:

11.Ինչ հետաքրքիր ժամանց կառաջարկես մյուսներին
Կարդալ և շատ ժամանակ անցկացնել ծնողների հետ:


12.Համացանցից ի՞նչ նյութեր ես կարդում, ի՞նչ կայքեր են քեզ հետաքրքրում
Համացանցից գիրք եմ կարդում և շփվում եմ ընկերներիս հետ:

13.Ինչ գիրք ես կարդում․ գրիր հեղինակին, գրքի վերնագիրը
Կարդացել եմ մի քանի գիրք:Հիմա կարդում եմ “Սպիտակ Ժանիք” Ջեկ Լոնդոն:

14.Ինչ ֆիլմ ես նայում․գրիր ֆիմի անունը, եթե հնարավոր է՝ կցիր նաև հղումը
Ամեն երեկո(գրեթե) դիտում ենք ֆիլմ կամ մուլտֆիլմ:Հայդի ֆիլմը
https://youtu.be/0q8jBqSQiYg

15.Ի՞նչ հաղորդումներ ես նայում դու, կամ՝ ընտանիքով։
Նայում ենք ֆիլմեր ընտանիքով:

16.Ի՞նչ ընդհանուր թեմաների մասին եք խոսում, քննարկում /եթե կան այդպիսիք/
Շատ են:Տարբեր թեմաներից:Ֆիլմերի քննարկում:

17.Ի՞նչ բակային աշխատանքներ եք անում, եթե ունեք բակ։
Ցավոք,բակ չունենք:

1․ Կարդալ հեքիաթը, մի քանի նախադասությամբ գրավոր պատմել:
Հեքիաթն անխիղճ վաճառականի և գյուղացու որդու մասին էր
2․ Դուրս գրե՛ք անհասկանալի բառերը և բառարանով գտեք բացատրությունները, սովորե՛ք։
համքար-խմբավորման անդամ է
3.Նկարագրել վաճառականին և գործակատարին: Գրե՛ք ձեր կարծիքը նրանց մասին:
Վաճառականը շատ ժլատ էր:
Գործակատարը շատ ճարպիկ և բարի տղա էր:
4.Կցանկանայի՞ք նմանվել հերոսներից որևէ մեկին, պատասխանը հիմնավորե՛ք:
Ոչ չէի ցանկանա
5.Գրե՛ք՝ որ պատմվածքը/հեքիաթն է ձեզ հիշեցնում այս հեքիաթը, գրե՛ք դրանց տարբերությունները և նմանությունները:
Ես միքիչ նմանեցրեցի Հ.Թումանյանի 《Գիքոր》 պատմվածքին, բայց վերջինս ուներ շատ տխուր ավարտ:

Առաջադրանքներ․

1. Տատիկ-պապիկներից փորձիր տեղեկություններ իմանալ իլիկի և նրա օգտագործման մասին։
1.Տատիկ, պապիկ չունեմ,որ հարցնեմ:Թել մանելու ձեռքի հոլաձև գործիք:

2.Բանաստեղծությունից դուրս գրիր 5 ածական։
Հին,բարակ,մաշված,անզոր,արագ:

3.Դուրս գրիր 3 պարզ բառ, այդ բառերով կազմիր ածանցավոր և բարդ բառեր (առնվազն 10 բառ)։
3.Պարզ բառեր_տուն,լեզու,արև
Ածանցավոր բառեր_անտուն,տնակ,անլեզու,լեզվանի,
Բարդ բառեր_տանտեր,դեղատուն,հացատուն,տնամերձ,արևածագ,արևածաղիկ
4.Ինչի՞ և  ո՞ւմ մասին է բանաստեղծությունը։
4.Բանստեղծությունը մայրիկի մասին է,ով իլիկ էր մանում
5.Բանաստեղծությունը սովորել, նկարահանել, տեղադրել բլոգում, որպեսզի տեսնեմ, որ բերանացի եք ասում և ոչ կարդում։+արված է

Ալեքսանդր Մակեդոնացին և Հայաստանը

ՀԱՅ ԳԵՆԻ ՀԱՂԹԱՆԱԿԸ

Ալեքսանդր Մակեդոնացու և Հայաստանի առնչությունների թեման պետք է դիտարկել առնվազն երեք տեսանկյունով ու ժամանակագրական կտրվածքով.ա/ Ալեքսանդրը և հայոց զորքը, երբ վերջինս դեռևս մասն էր կազմում աքեմենյան բանակի,բ/ Ալեքսանդրի անհաջողություններն` ընդդեմ Հայոց թագավորության,գ/ վիպական Ալեքսանդրի կերպարը և Հայաստանը:Գավգամելայի ճակատամարտը և Հայաստանի անկախացումը (Ք.ա. 331թ.)Ք.ա. 336թ. հոր` Ֆիլիպ Բ-ի սպանությունից հետո, Մակեդոնիայում գահ է բարձրանում քսանամյա Ալեքսանդրը (Ալեքսանդր Ա կամ Ալեքսանդր Մակեդոնացի, Ք.ա. 336-323թթ.)։Ք.ա. 334թ. մակեդոնա-հունական զորքերը` Ալեքսանդրի գլխավորությամբ, անցնում են Հելլեսպոնտոսը և շուտով Գրանիկոս գետի ափին պարտության մատնում պարսից փոքրասիական սատրապների միացյալ ուժերին։ Այս պարտությունն անակնկալի է բերում Աքեմենյան վերջին տիրակալ Դարեհ Գ-ին, որը ևս գահ էր բարձրացել Ք.ա. 336թ.: Նա բազմահազար զորքերով ընդառաջ է գնում Ալեքսանդրին: Ք.ա. 333թ. գարնանը Կիլիկիայի Իսսոսի դաշտում տեղի է ունենում մեծ ճակատամարտ (տե՜ս քարտեզը):   Ճակատամարտի ժամանակ Դարեհ Գ-ի գլխավորությամբ պարսիկները առաջնորդել են աքեմենյան բանակի կենտրոնը, մարերը՝ աջ թևը, և հայերը` ձախ թևը: Չնայած թվական մեծ գերակշռությանը` պարսից զորքը Իսսոսի մոտ ծանր պարտություն է կրում։ Դատելով փաստերից` պարտության պատճառը մարերի առաջնորդությամբ կռվող աջ թևի փախուստն էր, որին հաջորդած խուճապից հետո սկսում է նահանջել ամբողջ բանակը: Դարեհը փախչում է` ռազմականից ավելի ծանր բարոյական պարտություն կրելով. գերի են ընկնում նրա մայրը, կինը և զավակները։  Պատմահայր Մովսես Խորենացին տեղեկացնում է, որ Ալեքսանդր Մակեդոնացու դեմ մարտնչել է Վահե Հայկազունին, որը զոհվել է «նրա ձեռքով» (գիրք Ա, գլ. ԼԱ): Անտիկ պատմագրությունից մեզ հայտնի է, որ հայերն աքեմենյան զորքի կազմում մասնակցել են Մակեդոնացու դեմ մղված երկու` Իսսոսի և Գավգամելայի ճակատամարտերին: Քանի որ հայտնի է, որ Գավգամելայի ճակատամարտում հայկական զորքերը ղեկավարել են Օրոնտես-Երվանդն ու Միթրաուստեսը, մնում է ենթադրել, որ Վահե Հայկազունին Իսսոսի ճակատամարտին մասնակցած 47000-անոց հայկական բանակն է առաջնորդել և զոհվել այդ ճակատամարտում: Իսսոսի հաղթանակից հետո Ալեքսանդրը, ունենալով բացառիկ պատանդներ, չի հետապնդում Դարեհին, այլ շարունակում է արշավանքը դեպի Եգիպտոս։ Ի տարբերություն Միջերկրականի արևելյան ավազանի, որտեղ մակեդոնացիներին ցույց է տրվում լուրջ դիմադրություն, Եգիպտոսը նվաճվում է առանց զինված դիմադրության: Ալեքսանդրն իրեն հայտարարում է եգիպտական աստված Ամոնի որդի և փարավոնների ժառանգ, հիմնում իր անվամբ առաջին քաղաքը՝ Ալեքսանդրիան։  Ալեքսանդրը Եգիպտոսից շարունակում է շարժվել Դարեհ Գ-ի հիմնական ուժերի դեմ: Վճռական ճակատամարտը տեղի է ունենում Ասորեստանի հյուսիսում` Արբելայից ոչ հեռու գտնվող Գավգամելայի մոտ, 331թ. հոկտեմբերի 1-ին (տե՜ս սխեմաները)։Պատմական տեղեկանք. ՙՀայերին ղեկավարում էին Օրոնտեսն ու Միթրաուստեսը, կապադովկիացիներին` Արիակոսը: Կելեսիրիայի և Միջագետքի ասորիներին առաջնորդում էր Մազեյոսը՚: Նույն հեղինակը մի քանի էջ հետո ավելացնում է` ՙԱջ թևի առջևում շարված էին հայկական և կապադովկիական հեծելազորները և հիսուն մանգաղավոր մարտակառք՚ (Արրիանոս Փլավիոս, ՙԱլեքսանդրի արշավանքը՚, գիրք III, 8 (5-6) և 11 (7)։   ՙԱջ թևում կանգնած էին Մեծ Հայքի հայերը, կադուսիներն ու կապադովկիացիները, ասորիներն ու մարաստանցիները. նրանք նույնպես ունեին մանգաղակիր մարտակառքեր՚:Քվինտուս Կուրտիուս Ռուֆուս, ՙԱլեքսանդր Մակեդոնացու պատմությունը՚, գիրք IV, XII, 12

Ճակատամարտը սկսվում է առավոտյան և շարունակվում ամբողջ օրը: Դարեհը կրկին պարտվում և փախուստի է դիմում:   Մակեդոնացին սկսում է հետապնդել Դարեհին, ինչը, սակայն, ձախողվում է աքեմենյան բանակի աջ թևի հերոսական գործողությունների հետևանքով, իսկ ինչպես նշվել է, աջ թևի վճռորոշ ուժը հայկական զորքն էր: Ստեղծվում է մարտավարական առումով արտակարգ բարդ իրավիճակ: Աքեմենյան զորքի կենտրոնը ղեկավարող Դարեհ Գ-ն և ձախ թևը սկսում են նահանջել այն ժամանակ, երբ աջ թևը, ընդհակառակը, հակառակորդին մեծ կորուստներ պատճառելով, հաղթականորեն սկսել էր ճեղքել հունա-մակեդոնական զորքի աջ թևի մարտական դասավորությունը: Հունա-մակեդոնական զորքի ձախ թևի հրամանատար Պարմենիոնը օգնություն է խնդրում Ալեքսանդրից, որը թվում է, թե կատարել էր մարտի իր մտահղացման հիմնական մասը. թեև մեծ դժվարությամբ, սակայն ճեղքել էր պարսիկների մարտակարգը և շատ հաջող հետապնդում էր իրականացնում: Ալեքսանդրը հարկադրված է լինում դադարեցնել Դարեհի հետապնդումը և հրաժարվում է այդ պայմաններում սովորական համարվող թևանցման իրականացման մտքից: Հարկադրված, ավելի խոր զորաշարժի դիմող մակեդոնական հեծելազորը համաշխարհային ռազմարվեստի պատմության մեջ առաջին անգամ իրականացնում է բարդ զորաշարժ` շրջանցում և թիկունքից հարձակվում աքեմենյան զորքի աջ թևի վրա: Մակեդոնական ամբողջ բանակի կողմից շրջապատված հայոց այրուձին հայտնվում է մարտադաշտի եզրին սեղմված իրավիճակում:    Հակառակորդի հիմնական ուժերին փախուստի մատնելուց և շրջանցումն իրականացնելուց հետո Ալեքսանդրը հույս ուներ մարտն ավարտել հակառակորդի աջ զորաթևի լիակատար ջախջախումով, մանավանդ որ Դարեհ Գ-ի խայտառակ փախուստը հուսահատության պետք է հասցրած լիներ հայոց այրուձիու զորամասերին:    Սակայն այս անելանելի թվացող իրավիճակում կատարվում է անսպասելին…    Շարունակվող կատաղի մարտի ընթացքում (ջախջախման միանգամայն իրական սպառնալիքի պայմաններում), երբ պետք է կորցված լիներ զորքի ամբողջ ղեկավարումը, հերոսաբար կռվող աջ զորաթևի հրամանատարությունը կարողանում է իրականացնել վերախմբավորում և մարտակարգը հետ է շրջում: Սկսվում են գործողություններ, որոնք դառնալու էին համաշխարհային ռազմարվեստի մեծագույն բարեփոխիչներից մեկի` Ալեքսանդր Մակեդոնացու փառքը ստվերող ամենանշանակալի իրադարձությունը:Աջ թևի զորամասերն առաջնորդող հայոց այրուձին ՙարագ երթով նահանջի՚ հրաման է ստանում և ճակատից հակագրոհ սկսած Պարմենիոնի զորաթևի հարվածները կասեցնելուն զուգընթաց, փաստորեն, նոր գրոհի է անցնում իր թիկունքում հայտնված հեծելազորի վրա:Շրջանցող զորաթևի հրամանատարությունը ստանձնած Ալեքսանդրին այս քայլը դնում է անելանելի իրավիճակի մեջ, քանի որ նրա մտքով իսկ չէր կարող անցնել, որ պարտված զորքի ՙմնացորդները՚ հանդգնություն կունենան գրոհելու իր բանակի հարվածային խմբավորման վրա:Իրադարձությունների անսպասելի շրջադարձը փոխում է մարտավարական իրավիճակը, և նախաձեռնությունն անցնում է հայոց այրուձիին: Մարտավարական զարգացումների հիմնական թելադրողը դառնալով` հայոց այրուձին հուժկու գրոհով ճեղքում է իր թիկունքում հայտնված մակեդոնական հեծելազորի մարտակարգը և դուրս գալիս շրջապատումից: Հայոց այրուձիի զորաշարժը (նահանջը) արդեն իսկ անվանի և բազմափորձ զորավարի հռչակ վայելող Ալեքսանդրի համար կրկնակի ծանր էր, քանի որ.1. չի հաջողվում ջախջախել հայոց այրուձին,2. նահանջելիս հայոց քաջերը ճեղքում են Ալեքսանդրի գլխավորած զորաթևի մարտակարգը, որը ամենահուսալին էր համարվում:

Ժատմական տեղեկանք. ՙԻսկ մակեդոնացիների ձախ թևում, որն, ինչպես արդեն ասվեց, պահպանում էր Պարմենիոնը, մարտը թե՜ մեկ, թե՜ մյուս կողմի համար այլ պայմաններում էր ընթանում:… Պարմենիոնը հրամայեց իր հեծյալներին հայտնել Ալեքսանդրին, թե ինչ ծանր վիճակում են իրենք, և եթե, իբր, արքան արագորեն չգա օգնության, ապա ինքը չի կարողանա կասեցնել ընդհանուր փախուստը։ Երբ Պարմենիոնից այդ լուրը եկավ, արքան արդեն հեռու էր գնացել` սպառնալով փախչող թշնամու թիկունքին։ Նա հրամայեց կանգնեցնել սլացող ձիերին, կանգ առավ նաև ողջ ջոկատը։ Ալեքսանդրը կատաղած էր, որ իր ձեռքից խլեցին հաղթանակը և որ Դարեհին այժմ ավելի հեշտ կլինի փախչելը, քան նրան հետապնդելը։…Ասպանդակելով ձիերին` բոլորը նետվեցին թշնամու վրա, և վերջիններս սկսեցին ոչ թե դանդաղորեն նահանջել, այլ արագ երթով՚:Քվինտուս Կուրտիուս Ռուֆուս,ՙԱլեքսանդր Մակեդոնացու պատմությունը՚,գիրք IV, XVI. 1-6

Հերոսաբար մարտնչած և արժանապատվորեն հայրենիք վերադարձած հայկական զորքերը Գավգամելայի ճակատամարտից հետո վերականգնում են Հայաստանի անկախությունը` Օրոնտաս-Երվանդ Գ-ն Մեծ Հայքում, իսկ Միթրաուստեսը` Փոքր Հայքում։ Մազեյոսը Մակեդոնացուն է հանձնում Բաբելոնը` փոխարենը նրա կողմից նշանակվելով Բաբելոնի սատրապ: Երվանդ Գ-ի և Միթրաուստեսի օրինակին են հետևում և իրենց երկրներն անկախ հայտարարում Բակտրիայի կառավարիչ Բեսսոսը, Փոքր Մարաստանի սատրապ Ատրոպատեսը և ուրիշներ:  Այսպիսով, հայկական զորքերի հերոսական մասնակցությունը Գավգամելայի ճակատամարտում, փաստորեն, ձախողում է Ալեքսանդրի ծրագրերը` այդ ճակատամարտով վերջ դնելու Աքեմենյան տերությանը: Այն գոյատևում է ևս որոշ ժամանակ:

Ալեքսանդր Մակեդոնացին և անկախ ՀայաստանըԳավգամելայի ճակատամարտից հետո Ալեքսանդրը շարունակեց արշավանքը (տե՜ս քարտեզը): Դարեհ Գ-ն փախուստի ճանապարհին սպանվեց յուրայինների կողմից, որով էլ վերջ դրվեց Ք.ա. 550թ. Աքեմենյան տերությանը:   Հայաստանն այդպես էլ չնվաճվեց Ալեքսանդր Մակեդոնացու կողմից և չմտավ նրա տերության կազմի մեջ։ Հայաստանում շարունակեցին իշխել Օրոնտաս-Երվանդ Գ-ն և Միթրաուստեսը, որոնք Գավգամելայի ճակատամարտից և Աքեմենյան տերության կործանումից հետո հանդես եկան որպես անկախ թագավորներ համապատասխանաμար Մեծ Հայքում ու Փոքր Հայքում:Պատմական տեղեկանք. ՙԱրրիանոսը, որ առանց որևէ միջնորդի օգտվել է Մակեդոնացու զորարշավի օրագրերից, ինչպես նաև արշավի անմիջական մասնակիցներ Պտղոմեոսի և Արիստոբուլոսի աշխատություններից, բազմիցս խոսելով Ալեքսանդրի նվաճումների մասին ևմանրամասն թվարկելով հպատակեցված երկրները, Հայաստանի անունը չի տալիս՚:ՀԺՊ, էջ 501Ք.ա. 330-329 թվականների ընթացքում Ալեքսանդրը Հայաստան ուղարկեց մի զորաբանակ` Մենոն զորավարի գլխավորությամբ` հանձնարարելով գրավել Բարձր Հայքի Սպեր (հունական աղբյուրներում` Սիսպիրիտիս) գավառի ոսկու հանքերի շրջանը, որը Ք.ա. III հազարամյակից ոսկու արդյունահանման հռչակավոր կենտրոն էր: Ինչպես վկայում է հույն նշանավոր մատենագիր Ստրաբոնը, մակեդոնական բանակը գլխովին ջախջախվեց, իսկ հրամանատարին հայերը մահապատժի ենթարկեցին:Պատմական տեղեկանք. ՙՈսկու հանքեր կան Սիսպիրիտիսի մեջ, Կաբալայում, որտեղ Ալեքսանդրն ուղարկեց Մենոնին` զորքով. սա խեղդամահ արվեց տեղաբնիկների կողմից՚:Ստրաբոն, ՙԱշխարհագրություն՚, XI, 14-8

Հայաստանում հունա-մակեդոնական զորքի պարտությունից և նրա հրամանատարին հրապարակային մահապատժի ենթարկելուց հետո Ալեքսանդր Մակեդոնացին փորձ անգամ չարեց նոր մի արշավանք կազմակերպելու դեպի Հայաստան: Թերևս այդպիսով նա պարզապես խուսափեց փորձությունից:Մակեդոնացին պարզապես խուսափեց փորձությունից և նոր բանակ չուղարկեց այն երկրի դեմ, որի զորքերի ունակությունը նա տեսել էր նախ Գավգամելայի ճակատամարտում, որտեղ նրանք խափանեցին իր ծրագրերը, ապա տեղեկացել նրանց կողմից Հայաստանի ոսկեհանքերը նվաճելու ուղարկած մակեդոնական բանակի ոչնչացման մասին:Ալեքսանդրն արշավանքն ավարտեց Ք.ա. 324 թվականին, որից հետո հաստատվեց Բաբելոնում` հռչակելով այն իր տերության մայրաքաղաք։ Ք.ա. 323թ. հունիսի 13-ին, երեսուներեք տարեկան հասակում, առեղծվածային պայմաններում մահացավ մինչ այդ համաշխարհային պատմության մեջ աննախադեպ մի աշխարհակալություն ստեղծած գործիչը: Մահվանից հետո նրա ստեղծած տերությունը մասնատվեց նույնպիսի արագությամբ, ինչպես ստեղծվել էր:    Հայաստանն աննվաճ մնաց նաև Մակեդոնացու մահվանից հետո, երբ նրա զորավարների միջև սկսեց ավելի քան երկու տասնամյակ տևած պատերազմների շղթան (դրանք հայտնի են որպես դիադոխների` ժառանգորդների պատերազմներ), որն ավարտվեց Ք.ա. 301 թվին` Մակեդոնացու աշխարհակալության մասնատումով:Պատմական տեղեկանք. ՙԱլեքսանդր Մակեդոնացու մահից հետո (323թ. մեր թվ. առաջ) նրա նվաճած երկրները, ինչպես հայտնի է, իրենց մեջ բաժանեցին նրա զորավարները: Այդ բաժանումը տեղի է ունեցել մի քանի անգամ` 323 թվին Բաբելոնում, 321 թվին Տրիպարադիսում և 315 թվին Պերսեպոլիսում: Բաժանման ցուցակները մեզ հայտնի են: Սակայն ուշագրավ է, որ բաժանման ենթարկված երկրների շարքում ցուցակներից և ոչ մեկում չի հիշատակված Արմենիան` ո՜չ Մեծ Հայքը, ո՜չ էլ Փոքր Հայքը՚:Մանանդյան Հ., Քննական տեսություն հայ ժողովրդի պատմության,հ. 1, Երկեր, Ա, Ե., 1977, էջ 97Դիոդորոս Սիկիլիացու (Սիցիլիացու) ՙՊատմական գրադարան՚ երկասիրության համաձայն` մակեդոնացիների կողմից գահընկեց արված Կապադովկիայի արքա Արիարաթեսը կարողացել է վերականգնվել հայրական գահին` շնորհիվ Մեծ Հայքի արքա Արդոատեսի տրամադրած զորքերի: Դա տեղի է ունեցել Ք.ա. 301-300 թվականներին, երբ անկախացել է նաև Պոնտոսի թագավորությունը (ամենայն հավանականությամμ, սա ևս տեղի է ունեցել Մեծ Հայքի աջակցությամբ):Պատմական տեղեկանք. ՙԱյդ տարիներին Ալեքսանդր Մակեդոնացին պարտության մատնեց պարսիկներին, որից հետո վախճանվեց։ Ապա Պերդիկկասը, որն այդ ժամանակ ամբողջ տերության առաջնորդն էր, Եվմենեսին ուղարկեց որպես Կապադովկիայի զորապետ։ Արիարաթեսը պարտվելով ճակատամարտում՝ ընկավ, որից հետո թե՜ Կապադովկիան և թե՜ նրան սահմանակից երկրներն ընկան մակեդոնացիների տիրապետության տակ։ Իսկ Արիարաթեսը՝ նախորդ թագավորի որդին, հուսահատվելով այդ ժամանակ ստեղծված դրությունից, քչերի հետ ապաստանում է Հայաստանում։ Ոչ շատ ժամանակ անց, երբ արդեն Եվմենեսն ու Պերդիկկասը և նրանց համախոհները մահացել էին, իսկ Անտիգոնոսն ու Սելևկոսը զբաղված էին այլ գործերով, Արիարաթեսը հայերի թագավոր Արդոատեսից զորք ստանալով, սպանեց մակեդոնացիների զորապետ Ամյունտասին, մակեդոնացիներին անհապաղ դուրս վտարեց երկրից և վերանվաճեց իր հայրենի իշխանությունը՚:Դիոդորոս Սիկիլիացի, ՙՊատմական գրադարան՚, գիրք XXXII, գլ. XIX

Ուսումնա-հետազոտական աշխատանքների թեմաները` «Հելլենականություն», «Ալեքսանդր Մակեդոնացու կերպարը կինոյում», «Ալեքսանդր Մակեդոնացին և Հայաստանը», «Գավգամելայի ճակատամարտը», «Ալեքսանդրի վեպը», «Ալեքսանդր Մակեդոնացու կյանքը և գործը», «Արտաշես Ա. Հանճարեղ արքա», «Հայկական աշխարհակալություն», «Տիգրան Մեծ. կայսրապաշտությունից հայրենապաշտություն», «Տիգրան Մեծի կերպարն արվեստում», «Տիգրանակերտ մայրաքաղաքը»:

Հելլենիզմ կամ հունականություն, Մերձավոր ու Միջին Արևելքի երկրների պատմության մեջ յուրահատուկ ժամանակաշրջան (մ.թ.ա. IV — մ.թ.ա. I դդ.)։ Սկզբնավորվել է Ալեքսանդր Մակեդոնացու նվաճումներից հետո, սկսել է գերակայել հունական մշակույթը և լեզուն։

Հելլենիզմը Մեծ Հայքում

Մեծ Հայքը հենց սկզբից ընդգրկվել է հելլենիստական աշխարհի ոլորտը։ Զարգացել են երկրի տնտեսական և քաղաքական կյանքը, քաղաքաշինությունը, հելլենիստական մշակույթը։ Արտաշեսյան արքայատան օրոք (մ.թ.ա. II-I դդ.) Մեծ Հայքը դարձել է հելլենիստական խոշոր տերություն։ Ինչպես մնացյալ ազգերի, այնպես էլ հայերի շրջանում այն մեծ զարգացում է ունեցել, ցավոք, մեզ է հասել ժամանակի շինություններից միայն Գառնիի հելլենիստական տաճարը։

ПУТЕШЕСТВИЕ В КОСМОС

30 марта-3 апреля

1.Размышляем…

Послушайте!
Ведь, если звезды зажигаются-
Значит – это кому-нибудь нужно?
– кто-то хочет, чтобы они были.
Послушайте!
Ведь, если звезды зажигают –
Значит – это кому-нибудь нужно?
Значит – это необходимо,
Чтобы каждый вечер над крышами
Загоралась хоть одна звезда.
Человек, как звезда рождается
Средь неясной
Туманной млечности.
В бесконечности начинается
И кончается в вечности…
Поколениями созидается
Век за веком
Земля нетленная.
Человек, как звезда рождается,
Чтоб светлее стала Вселенная.

2. Игра- викторина

Что такое Вселенная? Вселенная — это безграничная територия, где нет воздуха и воды. В Вселенной много больших и маленьких планет, которые входят в солнечную систему.

Сколько планет в нашей солнечной системе? Назовите их. 8 планет: Меркурий,
Венера, Земля, Марс, Юпитер, Сатурн, Уран, Нептун.

Планеты Солнечной системы надо расположить в порядке возрастания их размера։ Юпитер, Сатурн, Уран, Нептун, Земля, Венера, Марс, Меркурий․

За одну минуту надо составить как можно больше слов из букв слова «космонавтика» космонавт, кокос, носки, авто, кит, Ватикан.

Среди созвездий немало названий связанных с животными. Назовите их. Рак, рыба, скорпион, лев, бык, телец, овен.

3.Прочитайте.
По порядку все планеты
Назовёт любой из нас:
Раз — Меркурий,
Два — Венера,
Три — Земля,
Четыре — Марс.
Пять — Юпитер,
Шесть — Сатурн,
Семь — Уран,
За ним — Нептун.
Он восьмым идёт по счёту.
А за ним уже, потом,
И девятая планета
Под названием Плутон.

2. Вопросник
1. Назовите число и месяц, когда отмечается День космонавтики: 12 апреля.
2.Назовите имя и фамилию первого космонавта: Юрий Гагарин.
3.Назовите год первого космического полета с человеком на борту: 1961.
4.Сколько минут пробыл Юрий Гагарин в космосе? 108 минут.

3. Ответьте на вопросы, используя слова, данные в скобках.
Образец: Где живёт твоя бабушка? (в, деревня) – В деревне.
1. Где ты был на каникулах? (на, море; в, Джермук) — В Джермуке.
2. Где ты был вчера вечером? (на, концерт; в, театр) — В тетре.
3. Где моя книга? (на, полка; на, стол) — На столе.
4. Где машина? (в, гараж; на, ремонт) — В гараже.
5. Где учится твой брат? (в, школа; в, университет) — В школе.

Հարցեր

1*Մանրացումը, լուծումը, գոլորշացումը ֆիզիկական երեւույթներ են, որոնց ընթացքում նոր նյութ չի առաջանում:

Շինարարության մեջ կիրառվում են չհանգած կիրը ՝ CaO և ավազը՝ SiO2: Դրանք կիրառվում են նաև ցեմենտի, բետոնի և ապակու արտադրությունում:2*Անվանե՛ք բնության մեջ եւ կենցաղում հանդիպող օքսիդներ, նկա-
րագրե՛ք դրանց:Օքսիդներ, երկտարր միացություններ են, որոնք բաղկացած են որևէ տարրի և թթվածնի ատոմներից։Մեր շրջապատում կան բազմաթիվ օքսիդներ՝ ջուր՝ H2O (ջրածնի օքսիդ), ածխաթթու գազ՝ CO2 (ածխածնի օքսիդ), ավազ՝ SiO2 (սիլիցիումի օքսիդ) և այլն։ Բազմաթիվ հանքատեսակներ նույնպես պարունակում են օքսիդներ։Հանքային  ջրերի գազավորման  և հրուշակեղենի արտադրության մեջ լայն կիրառություն ունի ածխաթթու գազը՝ CO2-ը:

Արտաքին ազդեցության հետևանքով մարմնի ձևի և չափերի փոփոխությունը կոչվում է դեֆորմացիա:3*Ի՞նչն են անվանում դեֆորմացիա:Ներկայացրե՛ք դեֆորմացիայի օրինակներ:Այն դեֆորմացիան, որի դեպքում արտաքին ազդեցությունը վերացնելուց հետո մարմինը վերականգնում է իր ձևն ու չափերը, կոչվում է առաձգական, հակառակ դեպքում` ոչ առաձգական կամ պլաստիկ:

Օրինակ

Եթե պողպատից պատրաստված զսպանակը սեղմենք, ապա նա կփոխի իր ձևը, այսինքն` կդեֆորմացվի: Եթե հեռացնենք ձեռքը, ապա առաձգականության ուժի շնորհիվ զսպանակը կվերականգնի իր սկզբնական ձևը և չափերը:

Օրինակ

Երբ ծանրոցը դնում ենք հենարաններ ունեցող տախտակի վրա, տախտակը ճկվում է։ Նրա մեջ առաջացած առաձգականության ուժը բեռի վրա ազդում է ուղղաձիգ դեպի վեր և հավասարակշռում է ծանրոցի կշիռը։ Բեռը հեռացնելուց հետո տախտակը վերականգնում է իր ձևը, հետևաբար նրա դեֆորմացիան առաձգական է:

Լեզվական աշխատանք

Առաջ.252
Կետերը փոխարինել դերանուններով
_Երբ ցանկանաս,արի՛,իմ դուռը միշտ բաց է քո առաջ:
_Ե՞րբ կանչեցիր,որ չեկա:
Ու՞ր է տանում այս քարքարոտ և անհրապույր ճանապարհը:
Ուր տանես,կգամ քեզ հետ:
Ճամփորդն ի՞նչ էր պատմում իր տեսած երկրների մասին:
Ես քեզ պատմում եմ,ինչ լսել եմ,ոչինչ չեմ հորինում:
Որքա՞ն է խորությունը,որ չես ուզում մտնել:
Քարանձավ չմտավ,որքան էլ համոզեցին ընկերները:


Առաջ.254
Փոխարինել մեկ բառով(բայով)
Բարկությունից կամաց_կամաց գունատվում էր:
Տերևներն արդեն դեղնել էին:
Հայացքն ավելի ջերմացել էր:
Մի քիչ էլ առաջացավ և կանգնեց:
Ուշացար,հյուրերն արդեն գնացել են:
Նրա այդ շարժումից թագվորը նորից քարացավ:
Ծառերը ծաղկել են.գարուն է:
Քարը բակում հավաքեցին,որ հաջորդն գործն սկսի:
Ինչքան հեռանում է էր,քայլերը դանդաղում էին:
Ամպամած է,անձրև է գալու:

Առաջ.257
Ավելացնել դերանուններ
Դու մեծացար,մենք բերեցինք,դա բերելիս,մենք ավելացնենք,դրոն ավելացրած,դու դիր,դուք անցեք,նա կամենում է,նրանք կապրեն:

Առաջ.258

Ա խմբի բայերը կարելի է անվանել դիմավոր բայեր,որովհետև ցույց են տալիս դեմք,թիվ,ժամանակ,եղանակ,սեռ:
Բ խմբի բայերը կարելի է անվանել անդեմ բայեր,որովհետև չունեն դեմք,թիվ,ժամանակ,,եղանակ:


Առաջ.259
Շատ բարձր ջերմաստիճանից հալվել էր:
Պայուսակս մոռացել էի:
Մի փոքր հանգստացել եմ:
Պատմությունից բան չհասկացա:
Առավոտից երեկո նույն բանի մասին էի մտածում: