Month: Սեպտեմբերի 2022

Նյութի ֆիզիկական հատկությունները դիտարկում են կամ չափում են, առանց նոր նյութ ստանալու

Հայոց ցեղասպանություն կամ Մեծ եղեռն

Օսմանյան կայսրության իշխանության ղեկին կանգնած երիտթուրքական«Իթթիհաթ վե թերաքի» կուսակցության կողմից կազմակերպված ցեղասպանություն, որի արդյունքում 1915-1923 թվականներին զանգվածային տեղահանության է ենթարկվել և բնաջնջվել Օսմանյան կայսրության նահանգների, այդ թվում՝ Արևմտյան Հայաստանի հայ բնակչությունը։ Պայմանականորեն Հայոց ցեղասպանության զոհերի հիշատակի օր է համարվում 1915 թվականի ապրիլի 24-ը, երբ Կոստանդնուպոլսում ըստ նախօրոք պատրաստված ցուցակների ձերբակալվեց մոտ 235 հայազգի մտավորական (հայ գործիչների ձերբակալությունները Կոստանդնուպոլսում շարունակվեցին նաև ապրիլի 24-ից հետո)։

Հայերի ցեղասպանությունն իրականացվել է մի քանի փուլերով՝ հայ զինվորների զինաթափում, հայերի ընտրողական տեղահանություն սահմանամերձ շրջաններից, Տեղահանության մասին օրենքի ընդունում, հայերի զանգվածային տեղահանություն ու սպանություն։ Որոշ պատմաբաններ ցեղասպանական գործողություններ և, դրանից ելնելով, Հայոց ցեղասպանության մաս են համարում 1890-ական թվականների Համիդյան կոտորածները, Զմյուռնիայի ջարդերը և թուրքական զորքերի գործողությունները Հարավային Կովկասում 1918 թվականին։

Լայն իմաստով Հայոց ցեղասպանությունը ներառում է 1894—1923 թվականներին Օսմանյան կայսրության և Թուրքիայի տարբեր վարչակարգերի կողմից ծրագրված ու հայ ժողովրդի դեմ շարունակաբար իրականացված ցեղասպանական քայլերը, հայրենազրկումը, հայության ոչնչացմանն ուղղված զանգվածային կոտորածները, էթնիկական զտումները, հայկական պատմամշակութային ժառանգության ոչնչացումը, ինչպես նաև ցեղասպանության ժխտումը, պատասխանատվությունից խուսափելու, կատարված հանցագործություններն ու դրանց հետևանքները լռության մատնելու կամ արդարացնելու բոլոր փորձերը՝ որպես հանցագործության շարունակություն և նոր ցեղասպանություններ իրականացնելու խրախուսանք^[7]։

Ցեղասպանության հիմնական կազմակերպիչներն են երիտթուրքերի առաջնորդներ Թալեաթը, Ջեմալը և Էնվերը, ինչպես նաև «Հատուկ կազմակերպության» ղեկավար Բեհաեդդին Շաքիրը։ Հայերի ցեղասպանությանը զուգահեռ Օսմանյան կայսրությունում տեղի էին ունենում ասորիների և Պոնտոսի հույների ջարդերը։

Հայկական Սփյուռքի մեծ մասն առաջացել է Օսմանյան կայսրությունից բռնագաղթված և Մեծ եղեռնը վերապրած հայերից։

Հոլոքոստից հետո հայերի ցեղասպանությունը պատմության մեջ իր ուսումնասիրվածության աստիճանով համարվում է երկրորդը^[11]։

1915 թվականի մայիսի 24-ի համատեղ հռչակագրում պատմության մեջ առաջին անգամ դաշնակից երկրները (Մեծ Բրիտանիա, Ֆրանսիա և Ռուսական կայսրություն) հայերի զանգվածային սպանությունները որակեցին իբրև «հանցագործություն մարդկության հանդեպ»։

1․ Հայաստանի աշխարհագրական դիրքի նկարագրումը։
Հայաստանը լեռնային երկիր է, չունի ելք դեպի ծով։ Հարևաներն են Իրանը, Վրաստանը, թուրքիան և ադրբեջանը։ Հայաստանը գտնվում է Հայկական լեռնաշխարհի հյուսիս-արևելքում՝ Սև և Կասպից ծովերի միջև։ Արևելքից և հյուսիսից պաշարված է Կովկասի լեռնաշղթաներով։

2․ Հայաստանի աշխարհագրական դիրքի բնութագրումը։

ՀՀ գտնվում է Եվրասիա մայրցամաքի Ասիա աշխարհամասի Հարավ-Արևմտյան Ասիա տարածաշրջանում: Այն ամբողջությամբ հյուսիսային կիսագնդի մերձարևադարձային կլիմայական գոտում է, իսկ Գրինվիչի միջօրեականի նկատմամբ՝ արևելյան կիսագնդի սահմաններում՝ 3-րդ ժամային գոտում: Նվազագույն գծային հեռավորությունը մերձակա ծովերից 145 կմ է (Սև ծով): Կասպից ծովից հեռավորությունը 175 կմ է, Միջերկրական ծովից՝ 750 կմ, իսկ Պարսից ծոցից՝ մոտ 1000 կմ: ՀՀ-ից հյուսիս գտնվում է Մեծ Կովկասի լեռնաշղթան, իսկ հարավ՝ Իրանական և Արաբական անապատները, որոնք բոլորը մեծ ազդեցություն են թողնում մեր տարածքի կլիմայական պայմանների վրա:

Նվազագույնը 5 երկիր նման Հայաստանին։

Դեպի ելք ծով չունի
Հայաստան, Մոնղոլիա

Կոնֆլիկտ ունի հարևան երկրների հետ
Հայաստան, Սերբիա

Երկուսնել լեռնային են
Հայաստան, Ճապոնիա

ունի 4 հարևան
Հայաստան, Եգիպտոս

Առաքելական եկեղեցի
Հայաստան, Եվթոփիա

Ֆիզիկական  մարմին  և նյութ: Ատոմ, մոլեկուլ, իոն: Պարզ  և  բարդ  նյութեր: Անօրգանական  և  օրգանական  նյութեր: Նյութի հատկությունները, բաղադրությունը, կառուցվածքը:  Ֆիզիկական  և  քիմիական  երևույթներ: Քիմիական  ռեակցիաների  տեսակները՝ միացման, քայքայման, տեղակալման, փոխանակման, կատալիտիկ, օքսիդավերականգնման: Քիմիական   տարրերի  պարբերական  օրենքը  և  համակարգը: Ատոմի  բաղադրությունը  և  էլեկտրոնային  թաղանթի  կառուցվածքը: Հարաբերական  ատոմային զանգված՝ Ar:   Ատոմի  հատկությունները՝ ատոմի շառավիղ՝ r, իոնացման  էներգիա`I, էլեկտրաբացասականություն`(ՀԷԲ), վալենտականություն (Վ), օքսիդացման  աստիճան (ՕԱ): Քիմիական  բանաձև, հարաբերական  մոլեկուլային   զանգված՝Mr : Նյութի  զանգված՝m, նյութաքանակ՝մոլ(n), մոլային  զանգված`M, մոլային  ծավալ`Vm: Քիմիական  կապի  տեսակները`կովալենտային(բևեռային, ոչբևեռային),իոնայի, մետաղային, ջրածնային:

Մեր շրջապատում կան կենդանի և անկենդան ֆիզիկական մարմիններ, բոլոր ֆիզիկական մարմիններն ունեն զանգված և ծավալ։
m-զանգված, չափման միավորներ՝ (կիլոգրամ, գրամ, միլիգրամ, տոննա)
V-ծավալ, չափման միավորներ՝ (մ3, լիտր, միլիլիտր, սմ3, դմ3)
Ս—Այն ինչից կազմված են բոլոր ֆիզիկական մարմինները կոչվում է նյութ։
Նյութը փոքրագույն մասնիկների (ատոմ, մոլեկուլ, իոն) փոխազդեցության արդյունքն է իրեն բնորոշ՝ բաղադրությամբ, կառուցվածքով, հատկություններով օշտված, զանգվածով (m) և ծավալով (V) օշտված։
Ատոմը նյութի փոքրագույն, քիմիապես անբաժանելի մասնիկն է։
Պարզ նյութերը կազմված են մեկ քիմիական տարրի ատոմներից:
Բարդ նյութերը կազմված են մի քանի քիմիական տարրերի ատոմներից:
Օրգանական են կոչվում են այն բարդ քիմիական միացությունները, որոնց կազմի մեջ մտնում է ածխածին:
Նյութի հատկություններ կոչվում են այն հատկանիշներն որոնցով նյութերը նման են իրար կամ տարբերվում են միմյանցից։
Ֆիզիկական են անվանում այն երևույթները, որոնց ընթացքում նոր նյութեր չեն առաջանում:
Քիմիական են անվանում այն երևույթները, որոնց ընթացքում նոր նյութեր են առաջանում:
Նոր նյութերի առաջացմամբ երևույթները` քիմիական երևույթները, նաև անվանում են քիմիական ռեակցիաներ։
Գիտնականները քիմիական տարրերը բաժանեցին երկու խմբի` մետաղների և ոչ մետաղների:
Ատոմի միջուկի շուրջը գտնվող էլեկտրոնների համախումբը առաջացնում է էլեկտրոնային թաղանթը:
Հարաբերական ատոմային զանգվածը (Ar) տարրի մեկ ատոմի զանգվածի հարաբերությունն է զանգվածի ատոմային միավորին (զ.ա.մ.):
Ատոմի շառավիղ է կոչվում ատոմի արտաքին էլեկտրոնային շերտի հեռավորությունը միջուկից:
Քիմիական տարրի՝ հիմնական վիճակում գտնվող ատոմից էլեկտրոն «պոկելու» և միջուկի «ազդեցության ոլորտից» հեռացնելու համար անհրաժեշտ էներգիան կոչվում է իոնացման էներգիա:
Քիմիական միացության մոլեկուլում կապն իրականացնող էլեկտրոնային զույգը դեպի իրեն ձգելու ատոմի հատկությունը կոչվում է 
էլեկտրաբացասականություն:
Վալենտականությունը քիմիական տարրի ատոմի՝ մի այլ տարրի խիստ որոշակի թվով ատոմներ միացնելու հատկությունն է:
Իոնային միացություններում տարրի վալենտականությունը հավասար է իոնի լիցքին։
Որպեսզի պայմանական լիցքը չշփոթեն իոնի լիցքի հետ, այն անվանել են օքսիդացման աստիճան:
Նյութի քանակը՝ տվյալ նյութի չափաբաժինն է, որը պարունակում է այդ նյութի որոշակի թվով կառուցվածքային միավորները:
Նյութի քիմիական քանակի չափման միավորը մոլն է (լատիներեն նշանակում է «քանակ»)
Քիմիական կապը, որն առաջանում է երկու ատոմի միջև ընդհանրացված էլեկտրոնային զույգի միջոցով կոչվում է կովալենտային:
Եթե կովալենտային կապն առաջանում է նույն տարրի երկու ատոմների միջև, ապա այն կոչվում է ոչ բևեռային կովալենտային կապ:
Այն քիմիական կապը, որն առաջանում է ոչ մետաղների ատոմների միջև՝ դեպի առավել էլեկտրաբացասական տարրի ատոմը՝ շեղված էլեկտրոնային զույգի միջոցով, կոչվում է կովալենտային բևեռային:
Այն քիմիական կապը, որն առաջանում է իոնների միջև գործող էլեկտրաստատիկական փոխազդեցության շնորհիվ, կոչվում է իոնային: 
Ջրածնային կապն առաջանում է ջրածին պարունակող այնպիսի միացություններում, որոնցում ջրածինը միացած է խիստ էլեկտրաբացասական տարրի ատոմին:
Այն փոխազդեցությունը, որն առաջանում է մետաղների ատոմների վալենտային էլեկտրոնների ընդհանրացված օրբիտալների և մետաղի իոնների միջև, կոչվում է մետաղային կապ:

«Անկախությունը հանրապետություն ընկած պատուհաս չէ, որ ամենքիս ու ամեն ինչ տակնուվրայեր և Հայոց աշխարհով անցնող փրկիչ չէ, որ փեշերից կախվելով խնդրեինք չանցնել, կուռք դարձնեինք ու պաղատանքի ծնկեինք: Անկախությունը հանրապետության բոլոր ուստրերի ու դուստրերի ամենօրյա, ամենժամյա` համարիր ճորտական աշխատանքն է, հենց որն էլ մեզ բոլորիս տեր կկարգի միմյանց ու այս երկրին, որն արդեն ոչ ոքի չենք զիջի»: Հրանտ Մաթևոսյան

«Այսպիսի հարց են տալիս հաճախ` մենք ի՞նչ ձեռք բերեցինք և ի՞նչ կորցրեցինք: Եղբա՛յր, անկախության ժամանակ կորցնել չի կարելի: Հակառակն ասեմ` անկախությունն է կորցնում: Մենք չենք կարողանում համապատասխանել անկախության բարոյականին` դրա համար պիտի լինես ազնվարյուն, ազնվատոհմ: Մենք երկար ժամանակ ստրկական վիճակի մեջ կորցրեցինք դա: Մեր առջև դուռ է, որի վրա գրված է անկախություն: Այդ դուռը պիտի կարողանանք լրիվ բացել, դեռ կիսաբաց է: Մեծ խնդիր ունենք` մեր ոգին անկախացնելու, մարդ դառնալու: Անկախությունը նույնիսկ խոսքուզրույցի առարկա չպետք է դառնա: Եթե մեկը դեմ է անկախությանը, ուրեմն, նա ստորագրել է իր մարդ չլինելու, գոյություն չունենալու տակ»: Աղասի  Այվազյան

«Անկախությունը տոն չէ և չպետք է մտածել, թե մենք ծաղիկներով, թմբուկներով, սրինգներով և փողերով պետք է նվաճանք այդ անկախությունը։ Ոչ, անկախությունը տքնաջան աշխատանք է, վճռական պայքար, և, դժբախտաբար, ուղեկցվում է կորուստներով։ Առանց կորուստների, առանց զոհերի դեռևս աշխարհում ոչ մի ժողովուրդ ձեռք չի բերել իր ցանկալի անկախությունն ու ազատությունը։ Անկախությունը նույնիսկ գոյության նպատակ չէ, որովհետև մարդու բնածին իրավունքը ազատությունն է։

Յուրաքանչյուր անհատ Աստծու կողմից ծնվում է որպես ազատ մարդ։ Եվ միայն ծնունդից հետո է, որ աշխարհի օրենքները նրան դնում են ստրկության մեջ։ Եվ ոչ մի անհատ չի կարող ազատ լինել, եթե ազատ չէ այդ անհատը ներկայացնող ազգը։ Ազգը բաղկացած է անհատներից և քանի դեռ ազգը ազատ չէ, այդ ազգը կազմող որևէ անհատ չի կարող լիակատար ազատություն ունենալ։ Իսկ ազատությունը միակ այն պայմանն է, որը ապահովում է ցանկացած անհատի, ցանկացած ժողովրդի երջանկությունը և բարօրությունը։ Մենք ձգտում ենք անկախության, գնում ենք դեպի անկախություն, պետք է պայքարենք այդ անկախության համար՝ հանուն ազատության, հանուն մեր ժողովրդի երջանկության և բարօրության։ Հայ ժողովուրդը իրավունք ունի երջանիկ լինելու և պե՛տք է լինի, և այդ իրավունքը կապացուցի աշխարհին և կստիպի, որ աշխարհը հարգի այդ իրավունքը։ Կեցցե՛ հայ ժողովուրդը»: Լևոն Տեր-Պետրոսյան, 1990

Տևողությունը՝ 12.09- 16․09
Դեռ հին ժամանակներից հայտնի էր, որ մի մարմինը մյուսով շփելիս՝ օրինակ, սաթը բրդով կամ ապակին մետաքսով, նրանք ձեռք են բերում այլ մարմիններ դեպի իրենց ձգելու հատկության: Ակնհայտորեն երևում է նաև, որ ձգողության այդ ուժը բազմաթիվ անգամ գերազանցում է նույն մարմինների գրավիտացիոն փոխազդեցության ուժը: Այս նոր փոխազդեցությանն անվանում են էլեկտրական (հուներեն «էլեկտրոն» բառը նշանակում է սաթ), փոխազդող մարմիններին՝ էլեկտրականացած, իսկ պրոցեսը՝ էլեկտրականացում:
Մարմինների էլեկտրական փոխազդեցությունը քանակապես բնութագրող ֆիզիկական մեծությունը կոչվում է էլեկտրական լիցք և նշանակվում q տառով: ՄՀ-ում էլեկտրական լիցքի միավորը Կուլոնն է (1 Կլ)՝ ի պատիվ Շառլ Կուլոնի (1736−1806 թթ.), ով ձևակերպել է էլեկտրական լիցքերի փոխազդեցության օրենքը:

միմյանց հետ թելից կախված 2 ձողերը
I ձող — մետաքսով շփված ապակե
II ձող — մետաքսով շփված ապակե

վանում են

չեն փոխազդում

ձգում են

2․ Ո՞ր դեպքում լիցքավորված/չլիցքավորված մարմինները միմյանց կվանեն:







3․Լիցաքավորված գնդի մոտ կախված խցանե A և B գնդիկները լիցքավորված են:
Ի՞նչ նշան ունեն գնդիկների լիցքերը:


A բացասական, B դրական

A դրական, B դրական

A բացասական, B բացասական

4․ Ինչպե՞ս կփոխվի երկու կետային լիցքերի փոխազդեցության ուժը , եթե դրանց հեռավորությունը  և լիցքերից յուրաքանչյուրի արժեքը փոքրացվի 8 անգամ:


կմեծանա 8 անգամ

չի փոխվի

կմեծանա 16 անգամ

կփոքրանա 8 անգամ

5․ Քանի՞ մետրով պետք է մեծացնել 6 մ հեռավորության վրա գտնվող լիցքերի միջև տարածությունը, որպեսզի նրանց փոխազդեցության ուժը փոքրանա 36 անգամ:
6․ Քանի՞ մետրով պետք է մեծացնել 2 մ հեռավորության վրա գտնվող լիցքերի միջև տարածությունը, որպեսզի նրանց փոխազդեցության ուժը փոքրանա 4 անգամ:

1.Էկոլոգիապես մաքուր սնունդ, մաքուր խմելու ջուր, մաքուր օդ, մաքուր կենսական միջավայր

2.Առողջ քուն, ամենաքիչը 8 ժամ, երեկոյան 22։00-ին քնած լինել

3.մարմնակրթություն, սպորտ, հիգիենա

4.վատ սովորությունների ձեռբազատում 1-3 դրույթները չկատարելը

5.ստրեսսային իրավիճակներից դուրս ենք գալիս հումորով, կատակով, ծիծաղով։